Trong thời đại số, báo chí phải thay đổi tư duy, đổi mới quy trình, thích ứng xu thế mới

Tham luận có chủ đề “Báo Đảng phát huy truyền thống báo chí cách mạng Việt Nam”, đề cập vấn đề đổi mới công tác đấu tranh bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng, Đại tá Lê Ngọc Long, Phó Tổng Biên tập Báo Quân đội nhân dân, Chủ tịch Liên Chi hội nhà báo Báo Quân đội nhân dân cho rằng, trong thời đại số, báo chí nhất định phải ứng dụng công nghệ, thay đổi tư duy làm báo, đồng thời đổi mới quy trình sản xuất, phù hợp với xu thế hiện nay. Tuy nhiên, báo chí không được ỷ lại vào công nghệ, cần thể hiện sự đặc sắc riêng, đưa ra những dự báo, nhận định sâu sắc, thuyết phục.

Đại tá Lê Ngọc Long cho biết, hiện nay, hơn 60 cơ quan báo chí Trung ương và địa phương có chuyên trang, chuyên mục, chương trình bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng. Nhiều cơ quan báo chí đã xây dựng, duy trì đều đặn các chuyên mục, chương trình chuyên sâu về vấn đề này.

Theo Phó Tổng Biên tập Báo Quân đội nhân dân, cần phát huy vai trò báo chí trong thực hiện nhiệm vụ bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng, đấu tranh phản bác các quan điểm sai trái, thù địch, tập trung vào 3 nội dung chính: Quán triệt chủ trương của Đảng về nhiệm vụ bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng trong tình hình hiện nay; nhận thức rõ mục đích, mục tiêu của công tác bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng, đấu tranh phản bác các quan điểm sai trái, thù địch; các cơ quan báo chí cần tổ chức chuyên trang, chuyên mục và xây dựng lực lượng tham gia tuyên truyền, bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng, đấu tranh phản bác các quan điểm sai trái, thù địch.

Việc các cơ quan báo chí tham gia tuyên truyền, bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng, đấu tranh phản bác các quan điểm sai trái thù địch vừa là trách nhiệm chính trị, vừa là đạo đức, văn hóa nghề nghiệp nhằm góp phần cùng toàn Đảng, toàn dân, toàn quân ta chung sức đồng lòng giữ gìn, bảo vệ, phát huy những giá trị khoa học, cách mạng, tiến bộ, nhân văn trong hệ tư tưởng của Đảng Cộng sản Việt Nam. 

Tham luận với chủ đề “Trí tuệ nhân tạo đang định hình lại báo chí như thế nào?”, Nhà báo Nguyễn Hoàng Nhật, Phó Trưởng ban Điện tử Báo Nhân Dân cho biết: Trí tuệ nhân tạo (AI), đặc biệt là AI tạo sinh, đang tạo ra một làn sóng biến đổi sâu sắc trong ngành truyền thông và báo chí. Từ tự động hóa các tác vụ thường ngày đến tạo ra nội dung mới và cá nhân hóa trải nghiệm người đọc, AI mang lại những lợi ích đáng kể, nhưng cũng đặt ra nhiều thách thức liên quan đến đạo đức, tính xác thực, vai trò của con người và mô hình kinh doanh truyền thống.

Để đối phó với cảnh quan truyền thông thay đổi này, các tòa soạn cần có một chiến lược rõ ràng. Điều này bao gồm việc tập trung vào "báo chí độc quyền" (proprietary enterprise journalism), thay vì nội dung hàng hóa (commodity content). Báo chí độc quyền bao gồm các câu chuyện địa phương, phân tích, ý kiến chuyên sâu - những nội dung mà độc giả không thể dễ dàng tìm thấy qua một bản tóm tắt AI đơn giản. Trọng tâm cần chuyển từ từ khóa sang ngữ cảnh. Điều này cũng mở ra cơ hội tạo nội dung đa phương thức như video, âm thanh và các giải thích sâu.

Trong bối cảnh cách thức tìm kiếm đang thay đổi, cụ thể là truy cập từ các công cụ tìm kiếm giảm từ 50-60% trong năm qua ở Mỹ và châu Âu, việc xây dựng mối quan hệ trực tiếp với độc giả trở nên quan trọng hơn. Các tòa soạn cần có chiến lược không, hoặc ít phụ thuộc vào tìm kiếm.

Nhà báo Nguyễn Hoàng Nhật cho rằng, đầu tư vào đổi mới nội bộ và đào tạo nhân viên là cần thiết để tận dụng tối đa tiềm năng của AI. Việc phát triển các công cụ nội bộ hoặc tùy chỉnh các công cụ sẵn có để phù hợp với nhu cầu cụ thể của tòa soạn là một hướng đi.

Để thành công trong kỷ nguyên AI, các tòa soạn cần áp dụng cách tiếp cận chiến lược, cân bằng giữa việc đón nhận công nghệ mới với việc giữ vững các giá trị báo chí cốt lõi, tập trung vào báo chí độc quyền, xây dựng lòng tin và nuôi dưỡng mối quan hệ trực tiếp với độc giả.

Tham luận với chủ đề “Tổ chức các cơ quan báo chí tích hợp - Kết quả thực hiện và những bài học rút ra”, Giám đốc Trung tâm truyền thông tỉnh Quảng Ninh Nguyễn Thế Lãm cho biết, Trung tâm Truyền thông tỉnh Quảng Ninh chính thức ra mắt và đi vào hoạt động từ ngày 1/1/2019 trên cơ sở hợp nhất các cơ quan thông tin, báo chí của tỉnh Quảng Ninh.

Ngay sau khi thành lập, trên nền tảng của các cơ quan báo chí hợp nhất, Trung tâm Truyền thông tỉnh đã vận hành theo mô hình “Tòa soạn hội tụ đa phương tiện, phóng viên tác nghiệp đa loại hình, lấy công nghệ thông tin làm nền tảng”. Trung tâm cũng từng bước thực hiện chuyển đổi số với việc số hóa toàn bộ dữ liệu, tin học hóa toàn bộ các khâu trong mô hình “Tòa soạn hội tụ” để khai thác sức mạnh của các loại hình báo chí. Trong đó: Báo in là báo chí dữ liệu, chuyên sâu, vừa là sản phẩm báo chí, vừa là một tài liệu sinh hoạt chính trị tư tưởng của Đảng, phát hành đến các chi, đảng bộ, cán bộ, đảng viên và nhân dân. Báo điện tử, truyền hình, phát thanh là báo chí đa phương tiện, đa nền tảng, cập nhật thông tin 24/24 giờ, đáp ứng nhu cầu thông tin nhanh chóng, kịp thời của công chúng.

Tuy nhiên, Trung tâm cũng đang đối mặt với một số hạn chế, như: Chất lượng, trình độ của đội ngũ phóng viên, biên tập viên chưa đồng đều, đội ngũ viên chức, người lao động ở các bộ phận làm gián tiếp khá cao. 15% phóng viên chưa thực hiện được tác phẩm đa phương tiện, chưa đáp ứng được yêu cầu công việc hoặc các phóng viên sản xuất tác phẩm đa phương tiện nhưng chưa đáp ứng được tiêu chí đặc thù, chuyên sâu của từng loại hình. Tỷ lệ phóng viên, biên tập viên có khả năng tác nghiệp đa phương tiện không đồng đều giữa các phòng, có phòng đạt tới trên 90% nhưng cũng có phòng đạt thấp, chỉ khoảng 30%; thiếu những chuyên gia, phóng viên, biên tập viên chất lượng cao, nhất là trong việc triển khai các đề tài chính luận.

Từ thực tiễn công tác lãnh đạo, chỉ đạo, triển khai thực hiện mô hình Trung tâm Truyền thông tỉnh Quảng Ninh, bước đầu có thể rút ra một số kinh nghiệm. Cùng với việc phải có quyết tâm chính trị lớn, thống nhất, dám nghĩ, dám làm, dám chịu trách nhiệm, dám đột phá sáng tạo vì mục tiêu chung; khi tổ chức thực hiện phải quyết liệt, bài bản nhưng thận trọng, khoa học, không cầu toàn, vừa làm vừa rút kinh nghiệm và hoàn thiện trên cơ sở đảm bảo hiệu quả, hiệu lực. Đồng thời, thường xuyên rà soát, giám sát việc triển khai để kịp thời tháo gỡ, giải quyết khó khăn hoặc chấn chỉnh hạn chế, yếu kém.

Đặc biệt, cần đổi mới phương thức, nâng cao năng lực lãnh đạo gắn liền với sắp xếp, tinh giản tổ chức bộ máy, hoạt động hiệu lực, hiệu quả; xây dựng đội ngũ cán bộ lãnh đạo, phóng viên, biên tập viên có đủ phẩm chất chính trị, năng lực chuyên môn, phát huy tối đa nhân tố con người, đáp ứng yêu cầu hoạt động báo chí trong thời kỳ Cách mạng công nghiệp 4.0. Từ đó, xác định, lựa chọn đúng trọng tâm, vấn đề phù hợp để tập trung công tác lãnh đạo, chỉ đạo, trên cơ sở giữ vững sự ổn định để phát triển trong giai đoạn mới.