Đúng dịp Thủ đô kỷ niệm 1000 năm Thăng Long - Hà Nội, năm 2010, Bảo tàng Hà Nội được khánh thành. Tuy nhiên, thực tế lúc đó, phần khánh thành mới chỉ là “vỏ” của bảo tàng. Phần “ruột”, cái làm nên hồn cốt của bảo tàng vẫn chỉ là các không gian trưng bày mang tính tạm thời. UBND TP Hà Nội đã cho phép Bảo tàng Hà Nội tạm dừng đón khách để phục vụ công tác thi công. Việc thi công gồm cả phần trưng bày trong nhà, lẫn nhiều hạng mục ngoài trời, cũng như các khu trải nghiệm.
Do yêu cầu khách quan, Bảo tàng Hà Nội phải trải qua nhiều đợt thay đổi đề cương, nội dung trình bày cũng như đơn vị tư vấn thiết kế. Tuy nhiên, những hiện vật đặc trưng có thể trưng bày tại Bảo tàng vẫn còn thiếu. Việc thiếu hiện vật có nhiều nguyên nhân khách quan lẫn chủ quan. Trong đó, còn do khó khăn khi triển khai Thông tư 11/2013 của Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch Quy định về sưu tầm hiện vật Bảo tàng công lập.
Trong khi đó, TP Hà Nội vẫn chưa thông qua được cơ chế mua hiện vật từ các sưu tập của các tập thể, cá nhân. Không thể mua, Bảo tàng Hà Nội đã vận động nhân dân hiến tặng hiện vật trong nhiều năm qua. Nhiều tổ chức, cá nhân đã nhiệt tình ủng hộ. Phải mãi gần đây, Bảo tàng Hà Nội mới sưu tầm đủ tư liệu, hiện vật, trên cơ sở tài liệu, hiện vật sưu tầm cũ, với tài liệu, hiện vật được hiện tặng, bảo đảm phục vụ cho công tác trưng bày.
Với mong muốn đem đến cái nhìn bao quát về Thủ đô Hà Nội, kịch bản trưng bày của Bảo tàng Hà Nội gồm nhiều nội dung, từ tự nhiên đến văn hóa, xã hội, phong tục, tập quán, đời sống tâm linh…qua chiều dài lịch sử. Với sự tham gia của các nhà khoa học, các chuyên gia trong nước và quốc tế, nội dung trưng bày được chia làm 7 chủ đề, gồm 25 tiểu chủ đề. Phần đậm nét nhất vẫn là phần lịch sử, văn hóa, với các chủ đề như: Hành trình đến Thăng Long, Kinh đô Thăng Long thời Đại Việt, Hà Nội thế kỷ 19, đầu thế kỷ 20… Trong đó, có những tiểu chủ đề tạo điểm nhấn riêng cho Hà Nội như: Hình thành kinh thành Thăng Long; Kẻ Chợ; Làng nghề, phố nghề; Thành Vau-ban; Thành phố thuộc địa…
Sau khi tạm dừng đón khách, Bảo tàng Hà Nội đã tổ chức nhiều buổi làm việc với các chuyên gia, đơn vị thi công để chuẩn bị thi công các hạng mục khách nhau, gồm phần trưng bày trong nhà và các hạng mục ngoài trời. Cụ thể, phần bên trong có hơn 8.500m2 diện tích, trưng bày hơn 7.000 hiện vật tiêu biểu. Chỉ riêng viết giới thiệu cho các hiện vật, đã đòi hỏi rất khắt khe; ngắn gọn, nhưng bảo đảm hấp dẫn. Thêm vào đó, việc áp dụng những công nghệ hiện đại, hệ thống quản lý thông minh khiến việc thi công trở nên phức tạp hơn. Chẳng hạn, các hiện vật khi đưa vào hộp trưng bày thì phải 5 năm sau mới cần mở ra để thực hiện công tác vệ sinh, bảo quản.
Các bảo tàng ở nước ta phần lớn là bảo tàng chuyên đề, bảo tàng địa phương thường trưng bày theo phương thức “có gì bày nấy”. Nhưng với nội dung trưng bày phong phú, như trên, việc trưng bày tại Bảo tàng Hà Nội là chưa có tiền lệ ở nước ta. Tuy nhiên, Bảo tàng Hà Nội vẫn còn nhiều điểm khác, độc đáo. Theo đó, Bảo tàng Hà Nội đã xây dựng các tuyến tham quan theo phương pháp của các bảo tàng lớn trên thế giới, gồm ba tuyến cụ thể, với khoảng thời gian khác nhau, dành cho những đối tượng có nhu cầu tìm hiểu khác nhau. Tuyến tham quan ngắn nhất kéo dài khoảng 90 phút. Những người có nhu cầu tìm hiểu sâu hơn, có thể tham gia những tuyến tham quan khác.
Các giải pháp trưng bày, giới thiệu được phối hợp nhiều hình thức: Phim, công nghệ tra cứu, đồ họa, tư liệu in ấn hiện đại... Không chỉ là nơi trưng bày hiện vật, Bảo tàng Hà Nội còn có tới 4 khu trải nghiệm dành cho các đối tượng khác nhau, nhất là trẻ em. Thông qua các hoạt động trải nghiệm tương tác, Bảo tàng Hà Nội mong muốn giúp các em thêm hiểu, thêm yêu Hà Nội và khiến hoạt động của bảo tàng sống động, hấp dẫn hơn. Bảo tàng Hà Nội cũng sẽ tiến hành đào tạo, bồi dưỡng nhân lực phục vụ cho công tác thuyết minh, hướng dẫn. Lãnh đạo Bảo tàng Hà Nội sẽ phối hợp với các doanh nghiệp tư nhân để triển khai nội dung này, hướng tới sự mới mẻ trong tương tác giữa cán bộ bảo tàng với khách tham quan.
Mặc dù từ lúc khánh thành đến hoàn chỉnh nội dung trưng bày mất nhiều thời gian, song với hiện vật phong phú, phương pháp giới thiệu, quảng bá hiện đại, Bảo tàng Hà Nội hứa hẹn sẽ trở thành không gian văn hóa sống động. Mặt khác, UBND TP sẽ giao Bảo tàng Hà Nội tự chủ hoạt động trong tương lai, nên việc tạo nên một không gian văn hóa sống động còn là nhiệm vụ bắt buộc đối với Bảo tàng Hà Nội.
Với nhiều bước đột phá về tư duy, phương pháp trưng bày, giới thiệu hiện đại, Bảo tàng Hà Nội sẽ trở thành một thương hiệu văn hóa của Thủ đô.
