Chương trình do Sở Tài nguyên và Môi trường, Sở Giao thông Vận tải Hà Nội phối hợp với Hiệp hội Các nhà sản xuất xe máy Việt Nam (VAMM), Viện Khoa học và Công nghệ giao thông vận tải (ITST) với sự đồng hành của Trung tâm Sống & Học tập vì Môi trường và Cộng đồng (Live&Learn) trong khuôn khổ dự án “Chung tay vì Không khí sạch” do Cơ quan Phát triển Quốc tế Hoa Kỳ (USAID) tài trợ.
Theo Sở Tài nguyên và Môi trường, ô nhiễm không khí là một trong những vấn đề môi trường đang được quan tâm nhất hiện nay, trong đó hoạt động giao thông vận tải là một nguồn gây ô nhiễm không khí chính tại các thành phố lớn. Tại Hà Nội và thành phố Hồ Chí Minh, số lượng xe mô tô, xe gắn máy chiếm 95%, mặc dù chỉ tiêu thụ 56% lượng xăng nhưng lại thải ra tới 94% lượng HC, 87% lượng CO, 57% lượng NOx trong tổng lượng phát thải của các loại xe cơ giới.
Các chất ô nhiễm này gây ảnh hưởng lớn tới chất lượng môi trường không khí đô thị và tác động trực tiếp tới sức khoẻ của người dân. Một giải pháp cần thiết để thúc đẩy giao thông xanh mang lại bầu không khí sạch là thường xuyên bảo dưỡng và kiểm tra định kỳ khí thải của xe mô tô, xe gắn máy, đồng thời thay thế xe cũ không còn bảo đảm về an toàn giao thông và nồng độ khí thải theo quy chuẩn.
Căn cứ Kế hoạch số 172/KH-UBND ngày 22/7/2021 của UBND thành phố Hà Nội về triển khai thực hiện thí điểm đo kiểm khí thải xe mô tô, xe gắn máy đang lưu hành trên địa bàn thành phố, các cơ quan, đơn vị liên quan đã xây dựng Chương trình “Xe sạch - trời xanh” và chính thức bắt đầu triển khai trên địa bàn thành phố từ ngày 12/11/2021.
Chương trình gồm các hoạt động: Đo kiểm khí thải cho 3.000-5.000 xe mô tô, xe gắn máy các hãng Honda, Yamaha, Suzuki, Piaggio, SYM. Người dân Thủ đô sẽ được kiểm tra khí thải xe máy miễn phí tại đến 8 điểm kiểm định tại các quận: Hoàn Kiếm, Hai Bà Trưng, Đống Đa, Cầu Giấy, Thanh Xuân, Hà Đông. Đối với xe máy sử dụng từ 5 năm trở lên (đăng ký trước năm 2017), chủ phương tiện được tặng dầu nhớt, trường hợp xe không đạt tiêu chuẩn khí thải sẽ được hỗ trợ một phần chi phí bảo dưỡng tối đa không quá 200.000 đồng/xe để sửa chữa các bộ phận liên quan đến khí thải. Các phương tiện vẫn được tiếp tục lưu hành sau khi được kiểm tra khí thải.
Còn xe máy đăng ký lần đầu trước năm 2002, thuộc 5 hãng xe trên có nhu cầu chuyển đổi sang xe máy mới sẽ được tư vấn, hướng dẫn, nếu đáp ứng các điều kiện của chương trình sẽ nhận được các mức hỗ trợ từ các hãng xe tối đa lên đến 4 triệu đồng (khoản hỗ trợ tùy theo chính sách khuyến mại của từng hãng xe và giảm giá trực tiếp trên giá xe mới).
Đáng chú ý, các điểm đo kiểm khí thải và tiếp nhận xe máy cũ, hỗ trợ chuyển đổi xe mới hiện có mặt tại 6 quận Hoàn Kiếm, Hai Bà Trưng, Đống Đa, Cầu Giấy, Thanh Xuân, Hà Đông.
Cùng với việc triển khai tại Hà Nội, chương trình thí điểm đo kiểm khí thải xe mô tô, xe gắn máy đã được tiến hành tại thành phố Hồ Chí Minh và sắp tới là thành phố Đà Nẵng. Hoạt động chính của chương trình là tổ chức kiểm tra khí thải miễn phí, sửa chữa bảo dưỡng miễn phí cho khoảng 18.000 xe máy tại 3 thành phố lớn (tại các cửa hàng đại lý ủy quyền thuộc VAMM), đồng thời diễn ra các hoạt động truyền thông, khảo sát ý kiến chủ phương tiện và tham vấn các bên liên quan. Từ đó, đánh giá thực trạng và ảnh hưởng của phát thải xe máy, đặc biệt là xe máy cũ, đến chất lượng không khí; là cơ sở khoa học hỗ trợ việc xây dựng và thực thi các chính sách về giao thông bền vững và bảo vệ môi trường.
