Góp phần củng cố, phát triển tổ chức Đảng
Công tác tuyên truyền, giáo dục chính trị tư tưởng cách mạng trong quần chúng Nhân dân được thực hiện ngay từ thời kỳ vận động thành lập Đảng. Ở Hà Nội, tháng 6/1930, Thành ủy Hà Nội được thành lập, do đồng chí Nguyễn Ngọc Vũ làm Bí thư. Thực hiện chủ trương của Xứ ủy Bắc kỳ, Thành ủy đã tổ chức Đội tuyên truyền xung phong gồm các đồng chí Lê Đình Tuyển, Đinh Xuân Nhạ, Giang Đức Cường. Đội đã cùng với một số đảng viên là người của Hà Đông - Sơn Tây như các đồng chí: Bùi Doãn Chân, Lều Thọ Nam, Hoàng Văn Năng… tích cực tuyên truyền, giáo dục lý tưởng cách mạng của Đảng trong các tầng lớp nhân dân, tập hợp quần chúng vào các đoàn thể, ủng hộ phong trào Xô Viết - Nghệ Tĩnh, mở rộng và phát triển cơ sở cách mạng không chỉ ở địa bàn Hà Nội mà còn ở cả một số vùng của Hà Đông và Sơn Tây. Có thể nói, đây chính là tổ chức tiền thân của Ban Tuyên huấn Thành ủy sau này.
Những năm 1931-1935, mặc dù bị địch khủng bố khốc liệt, các Ban cán sự Đảng liên tục bị vỡ, phải lập đi lập lại nhiều lần, hàng trăm đảng viên, quần chúng cách mạng bị địch giết và bắt tù đầy, nhưng công tác tư tưởng thời kỳ này đã củng cố niềm tin của đảng viên và quần chúng, củng cố tổ chức Đảng. Phương thức tuyên truyền được tiến hành bí mật giữa cán bộ với đảng viên và quần chúng nòng cốt của Đảng; giữa cơ sở cách mạng bên ngoài và các chiến sĩ cách mạng trong tù để chuẩn bị các điều kiện, đón thời cơ cách mạng và cuộc đấu tranh rộng lớn về sau.
Khi thời cơ cách mạng đến, chỉ trong vòng 10 ngày (từ 17 đến 27/8/1945), ở cả Hà Nội, Hà Đông và Sơn Tây, dưới sự chỉ đạo trực tiếp của Xứ ủy, các địa phương đã lãnh đạo nhân dân khởi nghĩa giành chính quyền cách mạng. Cuộc khởi nghĩa ở Hà Nội vào sáng ngày 19/8 là thắng lợi quyết định của cách mạng Việt Nam, đã tác động trực tiếp và ảnh hưởng to lớn, không chỉ đối với các tỉnh Bắc Bộ mà còn đối với cả nước, góp phần quan trọng nhất, quyết định nhất vào cuộc tổng khởi nghĩa lật đổ chế độ nửa thuộc địa, nửa phong kiến, lập nên Nhà nước dân chủ nhân dân đầu tiên ở Đông Nam Á.
Sau khi nước Việt Nam dân chủ cộng hòa được thành lập vào ngày 2/9/1945, dưới sự lãnh đạo trực tiếp của Thường vụ Xứ ủy, Đảng bộ Hà Nội, Hà Đông, Sơn Tây đã đẩy mạnh công tác tuyên truyền, giáo dục nhân dân đoàn kết muôn người như một thực hiện khẩu hiệu “Dân tộc trên hết, Tổ quốc trên hết”, chống thù trong giặc ngoài, xây dựng chế độ mới, đẩy lùi giặc đói, xóa nạn mù chữ, ủng hộ chiến sĩ đồng bào Nam Bộ kháng chiến chống thực dân Pháp, một lòng ủng hộ Chính phủ Hồ Chí Minh.
Thời kỳ này, công tác tuyên truyền chính trị tư tưởng của Thành ủy, Tỉnh ủy do đồng chí Bí thư trực tiếp phụ trách. Trong Thành ủy có một bộ phận cán bộ ra hoạt động công khai, lấy danh nghĩa Thành bộ Việt Minh để có điều kiện chỉ đạo tuyên truyền rộng rãi trong nhân dân…
Bước vào giai đoạn Toàn quốc kháng chiến, nhiệm vụ công tác tuyên truyền, vận động của Hà Nội, Hà Đông và Sơn Tây đã tập trung vào động viên nhân dân nội thành tản cư ra ngoại ô và các vùng quê, với khẩu hiệu “Tản cư là góp phần kháng chiến”, còn nhân dân ngoại thành thực hiện “Vườn không nhà trống”. Công tác tuyên huấn giai đoạn này đã cổ vũ, động viên quân dân Hà Nội, Hà Đông, Sơn Tây trong cuộc chiến đấu quyết liệt với tinh thần “Thà chết không chịu làm nô lệ”,“Quyết tử để Tổ quốc quyết sinh”, góp phần quan trọng vào thắng lợi vẻ vang trong trận mở đầu đánh Pháp ngay tại mặt trận Hà Nội - Thủ đô của đất nước.
Trước yêu cầu của cách mạng, Hội nghị Thành ủy Hà Nội trong ba ngày 11, 12 và 13/02/1949 đã phân công các đồng chí Thành ủy viên trực tiếp phụ trách các ban xây dựng đảng, kiện toàn và củng cố công tác tổ chức của Thành ủy. Sau hội nghị này, ngày 03/3/1949, Thành ủy Hà Nội ra Nghị quyết số 18/NQTU về việc tách Ban Tuyên huấn ra khỏi Ban Đảng vụ để thành lập và tổ chức bộ máy Ban Tuyên huấn nhằm thực hiện chức năng, nhiệm vụ chuyên môn của một Ban xây dựng Đảng. Từ đó ngày 03/3/1949 đi vào lịch sử, đánh dấu sự ra đời của cơ quan Tuyên huấn - Ban xây dựng Đảng tham mưu cho Thành ủy và thực hiện các hoạt động về công tác chính trị tư tưởng - văn hóa.
Động viên toàn dân tham gia kháng chiến
Sau khi hòa bình lập lại ở miền Bắc, Ban Tuyên huấn Thành ủy, Tỉnh ủy đã tổ chức đẩy mạnh tuyên truyền, phổ biến các chính sách về thuế, thu đổi tiền, xây dựng nền văn hóa mới, xóa nạn mù chữ, cải tạo hủ tục, chống mê tín dị đoan… Chính vì thế, một năm giải phóng (1955), hệ thống chính trị và kinh tế - văn hóa - xã hội của Hà Nội, Hà Đông, Sơn Tây từng bước ổn định, đem lại niềm tin, sự phấn khởi, tươi vui cho nhân dân.
Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ III của Đảng đã đề ra đường lối đưa miền Bắc quá độ lên Chủ nghĩa xã hội và đường lối cách mạng dân tộc dân chủ ở miền Nam, thống nhất Tổ quốc, đồng thời, đề ra phương hướng, nhiệm vụ kế hoạch 5 năm lần thứ nhất (1961 - 1965), Ban Tuyên huấn Thành ủy đã mở nhiều đợt tuyên truyền giáo dục cán bộ, đảng viên và quần chúng nhân dân, đặc biệt là cuộc vận động chỉnh huấn mùa Xuân năm 1961 sâu rộng trong và ngoài Đảng nhằm làm cho cán bộ, đảng viên và quần chúng nhận thức được tinh thần cơ bản của Nghị quyết Đại hội. Đây là cuộc vận động sinh hoạt, học tập lý luận chính trị lớn nhất ở Thủ đô kể từ sau hòa bình được lập lại ở miền Bắc.
Sang năm 1963 - 1964, rút kinh nghiệm của năm trước, việc học lý luận chính trị bằng hình thức tại chức đã trở thành phong trào rộng khắp các cơ quan, đơn vị. Đặc biệt, là Thủ đô của cả nước, Hà Nội được luôn được sự quan tâm của Trung ương Đảng và Chủ tịch Hồ Chí Minh. Năm 1966, Người đã giao nhiệm vụ cho Thành ủy Hà Nội mở lớp huấn luyện đảng viên mới kết nạp vào Đảng để rút kinh nghiệm giáo dục đảng viên mới trong toàn quốc. Ngày 14-5-1966, lớp huấn luyện đảng viên mới đầu tiên có vinh dự được đón Chủ tịch Hồ Chí Minh đến thăm và huấn thị.
Trong những năm chống Mỹ cứu nước (1965-1975), Ban Tuyên giáo Thành ủy, Tỉnh ủy đã tham mưu, chỉ đạo hướng dẫn các cấp, các ngành trong khối tuyên truyền, quán triệt các nghị quyết, chủ trương, chính sách của Đảng, Nhà nước trên mọi lĩnh vực. Tuyên truyền tin chiến thắng của quân và dân hai miền Nam - Bắc; tuyên truyền gương của những tập thể, đơn vị xuất sắc, gương “Người tốt, việc tốt”… Đáng chú ý, một hình thức sinh hoạt mới được Hà Nội áp dụng là “Báo công, lập công” có tác dụng giáo dục sâu sắc, lôi cuốn đông đảo Nhân dân tham gia; đồng thời, tuyên truyền, triển khai sáng tạo các phong trào “Ba sẵn sàng”, “Ba đảm đang”, “Chiếc gậy Trường Sơn”,…qua đó, huy động sức mạnh toàn dân, làm nên kỳ tích “Hà Nội - Điện Biên Phủ trên không”, tiến tới giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước.
Trong giai đoạn chiến tranh, mặc dù gặp rất nhiều khó khăn, song Ban Tuyên giáo Thành ủy, Tỉnh ủy vẫn duy trì, thực hiện tốt công tác giáo dục lý luận chính trị theo những phương thức thích hợp, vừa bảo đảm chương trình, kế hoạch, vừa đáp ứng yêu cầu sản xuất, vừa chiến đấu. Công tác khoa giáo có nhiều cố gắng, cán bộ của Ban được phân công đã nắm bắt tình hình giáo dục phổ thông, y tế, kịp thời đề xuất với Ban Thường vụ Thành ủy, Tỉnh ủy một số vấn đề còn bất cập. Công tác sưu tầm, nghiên cứu, biên soạn Lịch sử Đảng bộ Tỉnh, Thành phố giai đoạn này cũng có nhiều kết quả, cùng với việc khai thác tư liệu, đã nghiên cứu, biên soạn các chuyên đề về thời kỳ cách mạng dân tộc dân chủ.
