Nhà văn hóa Hữu Ngọc sinh ra và lớn lên tại Hà Nội. Thủa nhỏ ông theo học trung học tại Trường Bưởi - Trường đào tạo tú tài bản xứ cho riêng người Việt. Sau khi tốt nghiệp, ông tiếp tục theo học tại trường Đại học Luật, được một năm thì Chiến tranh thế giới lần 2 nổ ra. Ông thôi học và đi dạy ở một trường trung học tại Huế.
“Năm 1945, Cách mạng tháng Tám thành công, lúc bấy giờ chính phủ lâm thời cử một đoàn công tác do ông Trần Huy Liệu dẫn đầu từ Thủ đô vào Huế để nhận ấn kiếm của vua Bảo Đại trao lại. Trong đoàn công tác đó có anh bạn tôi là nhà thơ Huy Cận. Khi vào Huế anh ấy có gặp tôi và bảo cậu phải ra Hà Nội đi vì ở Hà Nội rất cần những người biết ngoại ngữ để giao thiệp với các đoàn nước ngoài” – ông nhớ lại.
Ra Hà Nội vào chiều 2/9/1945, sau đó, ông về Thư viện Trung ương cùng nhà thơ Huy Cận và nhà thơ Xuân Diệu. Ở đây được khoảng một tuần nhưng chưa thấy có việc gì cụ thể, nên ông theo một anh bạn về dạy tiếng Anh tại một trường trung học ở Nam Định. Cũng tại đây, ông được bầu làm chủ tịch Hội Văn Hóa cứu quốc của Nam Định và làm tổng biên tập một tờ báo tiếng Pháp.
Đến năm 1950 khi quân Pháp đánh tràn ra, ông lên Việt Bắc, vào quân đội và được phân công về Cục Địch vận thuộc Tổng Cục chính trị. Ông công tác ở đây được bốn năm, đến khi Chiến dịch Điện Biên Phủ thành công, ông chuyển công tác về Hà Nội, làm Tổng biên tập hai tờ báo tiếng Anh - tiếng Pháp, giám đốc Nhà xuất bản ngoại văn… Sau khi về hưu, ông tham gia cộng tác với tờ News, tờ Le Courrier du Viet Nam, viết chuyên mục về văn hóa được gần 20 năm.
Trong quãng thời gian công tác, ông đã nhiều lần được cử đi nước ngoài để giới thiệu văn hóa Việt Nam với bạn bè quốc tế. Ở trong nước, ông cũng có hàng trăm cuộc nói chuyện với khách nước ngoài. Trong đó, có những vị khách đặc biệt như nhà vua và hoàng hậu Thụy Điển; nhà vua và công chúa Na Uy, nguyên Tổng thống Brazin, Thống đốc bang Hawai - Mỹ, Gáo sư các trường đại học Mỹ...
Ông cho biết: "Cuộc đời tôi là một chuỗi những điều ngẫu nhiên. Tuy nhiên, đây không phải là duy tâm mà nó là sự ngẫu nhiên khoa học. Tốt nghiệp tú tài, tôi vào học trường luật, sau đó lại rẽ ngang làm thầy giáo. Kháng chiến chống Pháp, tôi lại được giao làm trưởng phòng giáo dục tù, hàng binh Âu-Phi, trong đó có khoảng 600 tù binh người Đức. Hồi ấy, tôi chỉ biết tiếng Anh và Pháp, còn tiếng Đức thì có biết gì đâu. Thế là trong suốt quãng thời gian dẫn tù binh từ chiến khu Việt Bắc sang Vân Nam, tôi vừa đi vừa học tiếng Đức từ một cuốn sách dạy tiếng Đức qua tiếng Pháp mà tôi tình cờ có được. Năm 1964, Bác tiếp một đoàn quốc hội từ Cộng hòa Dân chủ Đức sang, tôi cũng được huy động để đi dịch. Đấy, mọi thứ nó ngẫu nhiên như thế. Ngẫu nhiên mình đi dạy học, rồi lại ngẫu nhiên làm công tác địch vận, viết báo, trở thành tổng biên tập những tờ báo đối ngoại, giám đốc NXB Ngoại văn, ngẫu nhiên trở thành một người “xuất nhập khẩu văn hóa” như mọi người vẫn gọi".
Nhà văn hóa Hữu Ngọc năm nay đã tròn 100 tuổi, chân chậm, mắt mờ, tay mỏi nhưng ông vẫn không cho phép mình nghỉ ngơi. Căn phòng của ông luôn bộn bề sách vở với những trang bản thảo viết dở. Mong muốn lớn nhất của ông là từ giờ đến cuối đời hoàn thành nốt 2 cuốn sách, trong đó có những trang viết về Hà Nội.
Đến nay, trong số 34 cuốn sách về di sản văn hóa Việt Nam mà ông đã viết bằng Tiếng Anh, tiếng Pháp, tiếng Đức và cả bằng tiếng Việt thì một phần không nhỏ là viết về Thủ đô Hà Nội. Trong đó, phải kể đến cuốn “Phác thảo chân dung văn hóa Hà Nội” viết bằng tiếng Pháp. Đây là công trình đầu tay về văn hóa Hà Nội của ông và là cuốn sách đầu tiên giới thiệu về Thủ đô cho người nước ngoài kể từ tháng 8/1945 đến thời điểm năm 1997. Với hơn 200 trang, cuốn sách giới thiệu về Hà Nội một cách hệ thống, như một tấm gương phản ánh lịch sử của Việt Nam. Ông nói: "Khi Chính phủ Canada đặt hàng tôi viết trong 3 tháng một quyển sách về Hà Nội bằng tiếng Pháp, tôi đã có sẵn những kỷ niệm thân thương về Hà Nội nên cứ thế viết. Kết quả tôi đã viết đúng thời hạn một quyển tiếng Pháp về Hà Nội và gửi lại cho họ để tặng các nguyên thủ của các nước dự Hội nghị Pháp ngữ đầu tiên tại Hà Nội, Việt Nam năm 1997".
Không thuộc nhóm những người có nhiều tác phẩm nhất về Hà Nội, nhưng nhà văn hóa Hữu Ngọc lại là người có nhiều tác phẩm về Hà Nội viết bằng ngoại ngữ hơn cả. Năm 2010, nhân dịp Hà Nội tròn 1000 năm, ông tiếp tục cho ra mắt 10 cuốn sách “Ha Noi, Who are you” bằng tiếng Anh để phục vụ công tác đối ngoại. Mỗi cuốn sách là một câu chuyện đặc biệt giới thiệu về lịch sử Hà Nội; năm 2011, ông xuất bản cuốn “Hà Nội của tôi” giúp bạn đọc tìm hiểu những nét truyền thống của Hà Nội. Ngoài ra ông còn rất nhiều tác phẩm nổi tiếng về Việt Nam và các nước trên thế giới như: “Phác thảo chân dung văn hóa Pháp”, “Mảnh trời Bắc Âu”, “Văn hóa Thụy Điển”, “Hồ sơ văn hóa Mỹ”, “Phác thảo chân dung văn hóa Việt Nam”, “Khám phá văn hóa Việt Nam”, “Lãng du trong văn hóa Việt Nam”…
Với những đóng góp to lớn cho sự nghiệp phát triển văn hóa Việt Nam, đặc biệt là văn hóa Hà Nội, nhà nghiên cứu văn hóa Hữu Ngọc được nhận giải thưởng Bùi Xuân Phái - Vì tình yêu Hà Nội năm 2017. Ông đã vinh dự được Chủ tịch nước Việt Nam tặng Huân chương Độc lập hạng Ba. Chính phủ Thụy Điển tặng Huân chương Ngôi sao Phương Bắc, Chính phủ Pháp tặng Huân chương Cành cọ Hàn Lâm, Cành cọ Vàng cùng nhiều danh hiệu cao quý khác… Năm 2018, nhân kỷ niệm 64 năm Ngày giải phóng Thủ đô, Nhà văn hóa Hữu Ngọc được vinh danh là công dân Thủ đô ưu tú.
