Chưa khai thác hết công năng
Trưởng phòng Quản lý Di sản Sở Văn hóa và Thể thao Hà Nội Phạm Thị Lan Anh cho biết: thành phố Hà Nội có 2.330 thôn, làng có nhà văn hóa (92,2%) và 1.689 tổ dân có nhà văn hóa, hoặc điểm sinh hoạt cộng đồng (31%). Việc quan tâm đầu tư, xây dựng nhà văn hóa, điểm sinh hoạt cộng đồng đã khó khăn (khu vực nội thành thì thiếu đất, khu vực ngoại thành thiếu kinh phí), nhưng mô hình hoạt động còn nghèo nàn, mới đáp ứng vấn đề hội họp, tuyên truyền; chưa khai thác, mở rộng lĩnh vực thể thao ở cơ sở.
Hiện nay, huyện Chương Mỹ còn 29 thôn, xóm chưa có nhà văn hoá. Mặc dù, địa bàn huyện có 190 nhà văn hoá thôn, xóm đã được xây mới, sửa chữa, song hoạt động cũng không mấy hiệu quả. Ông Phạm Văn Tự (Trưởng thôn Đồi 1, xã Đông Phương Yên, huyện Chương Mỹ) cho biết, nhà văn hoá thôn xây dựng hơn 1 tỷ đồng, đưa vào sử dụng năm 2018, nhưng thời gian qua khai thác không nhiều, mới chỉ tổ chức hội họp được vài lần.
Phó Chủ tịch UBND huyện Phú Xuyên Trần Công Thành cho biết, dù còn nhiều khó khăn, nhưng năm 2018, UBND huyện đã phân bổ, dành nguồn thu từ tiền sử dụng đất và chương trình mục tiêu xây dựng nông thôn mới để xây dựng mới 9 nhà văn hóa; nâng cấp, cải tạo, sửa chữa 12 nhà văn hóa; mua sắm trang thiết bị cho 16 nhà văn hóa cấp thôn. Năm 2019, UBND huyện đầu tư xây dựng mới 10 nhà văn hóa thôn; hiện chỉ còn 7 thôn chưa có nhà văn hóa.
Qua khảo sát cho thấy, huyện Phú Xuyên mới quan tâm đầu tư về xây dựng trụ sở, còn đầu tư trang thiết bị còn nghèo nàn, chỉ có bàn ghế dành cho hội họp. Trưởng ban công tác mặt trận thôn An Khoái, xã Phúc Tiến (Phú Xuyên) chia sẻ, nhà văn hóa thôn được xây dựng bằng nguồn ngân sách huyện 1 tỷ đồng, vận động xã hội hóa gần 2 tỷ đồng đưa vào sử dụng năm 2017. Nhưng thực tế, hoạt động mới tổ chức các cuộc họp của thôn, cùng với một số hoạt động văn hóa, văn nghệ cơ sở.
Tương tự, nhà văn hóa tổ dân phố 5, phường Xuân La (quận Tây Hồ) cũng được chi bộ, ban công tác mặt trận cơ sở vận động nguồn xã hội hóa để nâng cấp, sửa chữa nhà văn khu dân cư khang trang hơn trước; nhưng ngoài tổ chức hội họp, văn hóa văn nghệ, cũng chỉ khai thác thêm tổ chức đám cưới cho con, em trong khu dân cư; lĩnh vực thể dục, thể thao chưa khai thác được.
Phó Trưởng Ban Văn hóa-Xã hội HĐND thành phố Nguyễn Quang Thắng cho biết:,khảo sát thực tế cho thấy công tác quy hoạch nhà văn hóa - khu thể thao chưa được triển khai đồng bộ. Đặc biệt, quận Đống Đa khó khăn về đất, nên 21 phường chưa có nhà văn hóa, người dân chủ yếu sinh hoạt tại các nhà cộng đồng ở khu dân cư. Một số quận tuy đã bố trí được đất xây dựng song diện tích chưa bảo đảm, nhiều nhà văn hóa có diện tích khuôn viên nhỏ, không đủ điều kiện tổ chức các hoạt động văn hoá, văn nghệ, thể dục thể thao lớn tại cơ sở. “Thực tế, nhiều nhà văn hóa khu dân cư, thôn, xóm chưa phát huy công năng, do thiếu trang thiết bị như: Tủ, bàn ghế, âm thanh, dụng cụ thể dục, thể thao. Đáng lưu ý, hầu hết các nhà văn hóa đều thiếu quy chế hoạt động; nội dung sinh hoạt còn đơn điệu, nghèo nàn, chưa thường xuyên hoặc hoạt động phong trào theo thời vụ” - ông Nguyễn Quang Thắng nhấn mạnh.
Sớm có hướng dẫn hoạt động
Theo đại biểu chuyên trách Ban Văn hóa-Xã hội HĐND thành phố Phạm Thị Thanh Hương, hiện nay, mặc dù Bộ Văn hóa - Thể thao và Du lịch đã ban hành nhiều thông tư hướng dẫn về tổ chức, hoạt động và tiêu chí của trung tâm văn hóa - thể thao cấp xã, nhà văn hóa-khu thể thao thôn… nhưng thành phố Hà Nội chưa ban hành quy chế hướng dẫn việc tổ chức, hoạt động của các trung tâm, nhà văn hóa ở cơ sở, dẫn đến công tác quản lý, khai thác các thiết chế văn hóa còn gặp nhiều vướng mắc, lúng túng.
Bên cạnh đó, cán bộ làm công tác quản lý, tổ chức hoạt động nhà văn hoá cấp xã, khu sinh hoạt cộng đồng đều kiêm nhiệm; hầu hết chưa được đào tạo, bồi dưỡng về tổ chức hoạt động văn hoá, văn nghệ hoặc quản lý văn hoá. Vì vậy, tổ chức hoạt động nhà văn hoá chủ yếu dựa trên kinh nghiệm; tính linh hoạt, sáng tạo trong tổ chức và xã hội hoá hoạt động văn hoá, văn nghệ, thể dục thể thao chưa nhiều. Cùng với đó, công tác tuyên truyền, vận động thực hiện xã hội hoá nguồn kinh phí hoạt động của nhà văn hóa thôn, tổ chưa sâu rộng, hiệu quả thấp, nhất là ở khu vực ngoại thành.
Phó Chủ tịch UBND quận Tây Hồ Phạm Xuân Tài cho biết: Mặc dù quận đã có cơ chế động viên, khuyến khích các tổ chức, doanh nghiệp, cá nhân tham gia xã hội hóa vào sự nghiệp phát triển văn hóa, thể thao, nhưng vẫn chưa thu hút được nhiều nguồn lực. Vì thế, ban chủ nhiệm các nhà văn hóa, các câu lạc bộ vẫn hoạt động trên tinh thần tự nguyện.
Trưởng Ban Văn hóa-Xã hội HĐND thành phố Nguyễn Thanh Bình cho rằng, thời gian tới, Sở Văn hóa và Thể thao cần tham mưu cho UBND thành phố hoàn thiện và bổ sung cơ chế, chính sách cho các thiết chế văn hóa, thông tin, thể thao.
Trong đó, ngoài tiếp tục kêu gọi nguồn xã hội hóa xây dựng các nhà văn hóa, trang thiết bị…, Sở cũng nên đề xuất chính sách hỗ trợ phát triển nguồn nhân lực chuyên nghiệp; khuyến khích, hỗ trợ việc thiết kế, xây dựng nội dung hoạt động cho các thiết chế văn hóa tại cơ sở. Đặc biệt, Sở cũng xây dựng cơ chế lồng ghép, phối hợp giữa phong trào xây dựng đời sống văn hóa với chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới, cụ thể với 2 tiêu chí liên quan đến xây dựng nhà văn hóa xã, nhà văn hóa thôn. Có như vậy, các thiết chế văn hóa cơ sở mới thực sự phát huy hiệu quả ở cộng đồng, khu dân cư.