Những kết quả bước đầu
Căn cứ nhiệm vụ được giao, thời gian qua, ngành Nông nghiệp Hà Nội đã tập trung đề xuất danh mục một số nguồn gen cây đặc sản với mục đích bảo tồn, phát triển những giống cây quý. Đến nay, Sở NN&PTNT đã lựa chọn được 22 giống cây trồng đặc sản, trong đó nhóm cây ăn quả có 12 giống (bưởi Diễn, bưởi đường Quế Dương, bưởi đỏ Mê Linh, bưởi Tháng 10, quýt Đường Canh, phật thủ Đắc Sở, ổi Đông Dư, nhãn chính muộn, mơ Hương Tích, khế Bắc Biên, mít na Sơn Đà và hồng xiêm Xuân Đỉnh). Nhóm hoa cảnh, cây cảnh có 3 giống, gồm: Đào Nhật Tân, địa lan Kiếm và sen Tây Hồ. Nhóm cây rau có 7 giống: Húng Láng, rau Sắng chùa Hương, rau muống Linh Chiểu, khoai tây Thường Tín, cải bẹ dưa Đông Dư, cải mơ Hà Nội và cải mào gà Hoài Đức. Theo Phó Chi cục trưởng Chi cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật Hà Nội Lê Xuân Trường, các giống cây trồng này đều là cây trồng đặc sản được trồng từ lâu đời trên địa bàn thành phố và đã trở thành thương hiệu nổi tiếng trên thị trường. Mục đích bảo tồn và phát triển những giống cây trồng quý này đem lại hiệu quả kinh tế cao, tăng nhanh diện tích, sản lượng, không chỉ cung cấp cho thị trường Thủ đô mà còn trở thành sản phẩm của lực của ngành Nông nghiệp Hà Nội.
Căn cứ vào danh mục, Chi cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật Hà Nội đã điều tra, thu thập tài liệu và nghiên cứu 15 giống địa lan Kiếm tại vườn lan của các nhà vườn ở Hà Nội. Đây là những loài địa lan được thuần hóa, nuôi dưỡng từ lâu đời. Qua đó, đã tiến hành tư liệu hóa các giống và đăng ký thành công marker phân tử nhận dạng cho 7 giống địa lan trên ngân hàng gen thế giới; xây dựng hướng dẫn kỹ thuật cho 4 giống địa lan: Trần Mộng, Thanh Trường, Mặc Biên, Hoàng Điểm. Đáng chú ý, trong 2 năm (2013-2014), Chi cục đã bảo tồn tại chỗ 200m2 cây húng Láng tại phường Láng Thượng (quận Đống Đa). Đây là loại cây gia vị đặc sản, quý hiếm của đất kinh kỳ Thăng Long, có mùi thơm dịu mát. Để bảo tồn và lưu giữ giống gen quý hiếm của loại cây này, Chi cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật Hà Nội đã trồng dựa trên cơ sở thu thập kinh nghiệm kỹ thuật trồng, chăm sóc cây húng Láng của người dân địa phương để xây dựng và hình thành một quy trình kỹ thuật trồng đúng cách.
Ngoài ra, trong năm 2015, Sở NN&PTNT Hà Nội phối hợp với Trung tâm Tài nguyên thực vật (Bộ NN&PTNT) nghiên cứu bảo tồn và phát triển nguồn gen sen Tây Hồ với quy mô 500m2; xây dựng và phát triển trồng bưởi, cam đặc sản với diện tích gần 6.744ha tập trung tại các huyện: Chương Mỹ, Phúc Thọ, Đan Phượng, Hoài Đức, Quốc Oai, Sóc Sơn… với sản lượng đạt trên 89.853 tấn/năm.
Phó Giám đốc Sở NN&PTNT Hà Nội Nguyễn Xuân Đại cho biết, hoạt động bảo tồn đa dạng sinh học trong lĩnh vực trồng trọt đã đúc rút được nhiều kinh nghiệm về chăm sóc đối với những cây trồng đặc sản như: Đào Nhật Tân, quất Tứ Liên, bưởi Diễn, cam Canh, húng Láng… Sở NN&PTNT cũng đã tiến hành thu thập, sưu tầm từ nông dân có kinh nghiệm để tư liệu hóa nhằm lưu giữ và phổ biến các kỹ thuật tại một số vùng có điều kiện sản xuất phù hợp.
Tiếp tục tháo gỡ khó khăn
Mặc dù đã đạt được một số kết quả ban đầu, nhưng việc bảo tồn đa dạng sinh học trong lĩnh vực trồng trọt vẫn còn những hạn chế. Trong đó khó khăn lớn nhất là do địa bàn, lĩnh vực hoạt động rộng, trong khi hiệu quả kinh tế sản xuất nông nghiệp thấp, rủi ro cao. Đất nông nghiệp manh mún, quy mô sản xuất nhỏ lẻ cũng là một trong những trở ngại lớn trong triển khai các hoạt động bảo tồn và phát triển đa dạng sinh học trong sản xuất nông nghiệp. Mặc dù ngành Nông nghiệp Hà Nội đã có nhiều cố gắng nhưng công tác bảo tồn và phát triển một số nguồn gen cây trồng quý, có giá trị kinh tế, song còn gặp khó khăn do chưa có chính sách đặc thù, đẩy mạnh xã hội hóa có công tác này. Mặt khác, tốc độ đô thị hóa nhanh đã làm suy giảm diện tích các vùng nguyên sản của các cây trồng đặc sản như cam Canh, bưởi Diễn, húng Láng, sen Tây Hồ…
Theo các chuyên gia ngành Nông nghiệp Hà Nội, yếu tố cơ chế thị trường đình hướng phát triển theo hướng sản xuất hàng hóa, quy mô công nghiệp cũng phần nào làm giảm tính đa dạng sinh học trong sản xuất nông nghiệp trên địa bàn thành phố. Các giống cây trồng không đáp ứng được yêu cầu hiện tại của thị trường sẽ suy giảm đáng kể. Tuy đã có nhiều cố gắng, song công tác bảo tồn và phát triển đa dạng sinh học trong lĩnh vực nông nghiệp của Hà Nội chưa hình thành một chương trình tập trung mà mới chỉ là những hoạt động riêng lẻ hoặc lồng ghép trong các nhiệm vụ chung của ngành Nông nghiệp.
Từng bước có những giải pháp đồng bộ để tháo gỡ những khó khăn trên, Chi cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật Hà Nội cũng đã kiến nghị với cấp có thẩm quyền về công tác bảo tồn đa dạng sinh học trong trồng trọt giai đoạn 2021-2030. Theo đó, đơn vị sẽ xây dựng kế hoạch để sử dụng, phát triển nguồn gen cây trồng đặc sản một cách hợp lý, đạt hiệu quả cao cả về xã hội, kinh tế và khoa học. Cùng với đó, tiếp tục điều tra, thu thập dữ liệu về nguồn gen một số cây trồng; bảo tồn quỹ gen quý, hiếm, bảo hộ giống, xây dựng thương hiệu; triển khai một số mô hình về bảo vệ, phát triển đa dạng sinh học trên địa bàn thành phố. Chi cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật Hà Nội sẽ tiếp tục đẩy mạnh công tác tuyên truyền, phổ biến để nâng cao năng lực cộng đồng trong công tác bảo tồn và phát triển đa dạng sinh học cây trồng, trọng tâm là nâng cao năng lực của nông dân, cán bộ kỹ thuật nông nghiệp thông qua các hoạt động tuyên truyền, đào tạo, tập huấn, các cuộc họp, hội thảo, tham quan học tập kinh nghiệm. Đồng thời, phối hợp chặt chẽ với các ngành liên quan trong tham mưu ban hành chính sách hỗ trợ công tác bảo tồn và phát triển đa dạng sinh học trong nông nghiệp.
