Trước khi xuống tàu ra biển, chúng tôi, những người lần đầu ra Trường Sa, được lưu ý mang theo thuốc chống say tầu và bước lên cầu cảng... với đủ cung bậc nối tiếp nhau trong suốt 10 ngày lênh đênh trên biển, đã khắc vào ký ức chúng tôi những kỷ niệm tuyệt đẹp về nơi này.

Đến với Trường Sa

Đúng vậy, kỷ niệm khó quên, bạn bè đã hỏi tôi rất nhiều về Trường Sa, hệt như cách tôi từng “chất vấn” những anh em đi trước để thỏa sự tò mò về quần đảo đặc biệt này. Và giờ thì tôi đã có câu trả lời: Trường Sa ẩn chứa nhiều vẻ đẹp, song vẻ đẹp chỉ có thể được cảm nhận đầy đủ, trọn vẹn nhất khi bạn trực tiếp hòa mình trong nó. “Không phải ai cũng được ra quần đảo Trường Sa và ngay cả khi vượt hàng trăm hải lý, có người cũng chỉ có thể ngắm các hòn đảo từ trên tàu vì say sóng hay sóng dữ, xuồng không thể cập cảng đảo vì lý do an toàn”. Thiếu tướng chuẩn Đô đốc Đặng Minh Hải, Trưởng đoàn công tác Thành phố Hà Nội, mở đầu gặp gỡ, dặn dò 156 thành viên trong đoàn, đặc biệt là các thành viên nữ khi biết gần như tất cả đều lần đầu ra Quần đảo Trường Sa, đồng chí đã trấn an: “Các anh chị yên tâm, đi mùa này biển êm, có say cũng chỉ say nhè nhẹ thôi. Coi chừng khi về đất liền lại nhớ cái say nhè nhẹ đó đấy”. Lời cảnh báo cùng cái cảm giác “say nhè nhẹ” của một Thuyền trưởng kỳ cựu khiến các thành viên đoàn thêm hồi hộp, xen lẫn tò mò khi Tàu HQ571 được lệnh nhổ neo rời Quân cảng Lữ đoàn 189 (Quân cảng Cam Ranh, tỉnh Khánh Hòa) để đến với điểm đầu tiên là đảo Song Tử Tây (huyện Trường Sa, Khánh Hòa).

Quả thật 36 tiếng lênh đênh trên biển trước khi đặt chân lên đảo là một trải nghiệm mà chỉ có người tham gia trực tiếp mới cảm nhận rõ rệt. Những ngày tháng Tư, sóng không dữ dằn như mùa biển động nhưng cũng đủ khiến con tàu tải trọng 2.000 tấn tròng trành và những thành viên “dị ứng” sóng biển cũng phải toát mồ hôi. Chúng tôi được thông tin khi tàu nhổ neo, thì chế độ ăn được sang chế độ ăn 04 bữa một ngày, khổ nhất là từ 05 giờ sáng loa trên tầu gọi mọi người dậy vệ sinh sau đó dùng bữa sáng và đến 6h00 cả đoàn xuống ca nô đưa vào đảo, vì tầu chạy suốt đêm. Sang ngày thứ hai, chúng tôi phải thích ứng hòa cùng anh em trên tàu. Con tầu khá rộng và dài thế mà khi đến giờ ăn lại trở nên nhỏ bé lạ thường, vì ăn uống trong từng phòng riêng (06-08 người/phòng) và anh em cũng có dịp ôn lại thời kỳ sinh viên, bộ đội, ăn tập trung, ngủ giường tầng, chật chội nhưng vui, ai cũng náo nức mong đến đảo để thực hiện nhiệm vụ thiêng liêng thăm hỏi, động viên cán bộ,  chiến sỹ và nhân dân trên quần đảo thiêng liêng của tổ quốc mình. Khi tiếp xúc với các chiến sỹ phục vụ trên tầu mới thấy sự vất vả, chứng kiến những dòng mồ hôi chảy ròng trên má của các chiến sỹ, chúng tôi mới cảm phục sự hy sinh của các chiến sỹ. 15 chiến sỹ phục vụ trên 200 con người trên tàu. Nhìn thấy các chiến sỹ luôn tay, luôn chân, nhưng miệng vẫn tươi cười càng làm chúng tôi cảm phục sự làm việc không nghỉ của các chiến sỹ, tuy đêm chỉ được nghỉ có 03 giờ. 

Cuối cùng, từ xa hòn đảo đầu tiên dần hiện ra như chiếc phao xanh có viền trắng kéo hai khối màu lam của biển và của trời vào cùng một thảm màu, cuộn tròn ôm trọn con tàu. Tất cả thành viên trên tàu cùng lao ra hai mạn thuyền để chiêm ngưỡng, xuýt xoa. Loa phát thanh nội bộ của tàu liên tục phát những ca khúc về Trường Sa khiến lòng người thêm háo hức. Những mệt mỏi, nôn nao cũng dần tiêu tan, nhường chỗ cho “những điều tốt đẹp” đang đón đợi trước mắt.

Hát Quốc ca giữa vùng đảo thiêng liêng

Đảo Song Tử Tây đón Đoàn công tác chúng tôi bằng gió nhẹ và nắng gắt càng làm Đoàn công tác chúng náo nức muốn lên ngay đảo. Cảm giác tàu đã cập bến nhưng vẫn phải chờ từng chuyến xuồng đón lên lên đảo khiến nhiều người sốt ruột. Nhưng bù lại, đó là lúc các thành viên có thời gian để ngắm hòn đảo xanh, đẹp của Tổ quốc từ xa, nhìn sóng biển xanh ngắt cuộn trào, vỗ mạnh vào kè đá quanh đảo trước khi tan thành những bọt nước trắng xóa. Đón chúng tôi, những cán bộ, chiến sỹ và bà con trên đảo với những khuôn mặt sạm đen vì cháy nắng đang nở nụ cười hiền và đưa cánh tay rắn rỏi của mình ra đón những thành viên tàu cập bến. Đó là những cán bộ chiến sỹ Hải quân đảo Song Tử Tây, những người mà trước đây tôi chỉ biết qua sách, qua ảnh và “đóng đinh” diện mạo của họ là trang nghiêm đến mức khô khan.

Không khí trang nghiêm tại lễ chào cờ trên đảo

Sẽ thật thiệt thòi cho ai đó đặt chân tới các đảo mà không được dự lễ chào cờ lúc 6h30 sáng. Khi lá cờ Tổ quốc tung bay cũng là lúc quân và dân trên đảo cùng hát vang Quốc ca: “Đoàn quân Việt Nam đi chung lòng cứu quốc/ Bước chân dồn vang trên đường gập ghềnh xa/ Cờ in máu chiến thắng mang hồn nước/ Súng ngoài xa chen khúc quân hành ca… ”. Không riêng tôi mà tất cả thành viên đoàn công tác đều trào dâng một cảm giác tự hào khi những ca từ âm hưởng hào hùng được tự mình cất lên, vang vọng và hòa vào biển trời Tổ quốc. Cái cảm giác lâng lâng tự hào đó nối dài khi nghe 2 tiếng “Xin thề!” đầy khí chất của các cán bộ chiến sỹ Hải quân sau 10 lời thề danh dự quân nhân Quân đội nhân dân Việt Nam; và cộng hưởng thêm khi chứng kiến lực lượng hải quân, phòng không không quân, dân quân tự vệ trên đảo cùng Đoàn công tác của Thành phố Hà Nội trong dáng vẻ oai nghiêm tiến hành duyệt đội ngũ.

Phó Chủ tịch Thường trực HĐND TP Nguyễn Ngọc Tuấn tặng máy lọc nước biển thành nước ngọt cho cán bộ, chiến sĩ đảo Đá Thị

Chỉ có hai giờ đồng hồ trên mỗi đảo đi qua có vẻ quá ít ỏi với những người "tham lam". Bởi khi mới vừa chớm cảm, chớm yêu vẻ đẹp của nó đã phải bùi ngùi nói lời chia tay để đến với hòn đảo khác, đến với trải nghiệm mới. Song mỗi hòn đảo đi qua là một “cơn say nhè nhẹ” - lời anh lính Hải quân trên tàu, không quá say để khiến người ta phải choáng váng đầu óc song đủ để luyến lưu, để phải nhớ suốt đời. Thông qua chuyến công tác đặc biệt, đoàn công tác của lãnh đạo Thành phố Hà Nội đã mang theo hơi ấm của Thủ đô ra các đảo và Nhà dàn ĐK1 tạo được ấn tượng sâu đậm của Thủ đô với cả nước và tình cảm của Thủ đô Hà Nội với các cán bộ, chiến sỹ và nhân trên các đảo của Tổ quốc Việt Nam chúng ta.

Phút nghỉ ngơi của người lính đảo

Trường Sa, không xa!

Huyện Trường Sa có 3 đơn vị hành chính là Thị trấn Trường Sa (gồm đảo Trường Sa và phụ cận), xã Song Tử Tây (gồm đảo Song Tử Tây và phụ cận) và xã Sinh Tồn (gồm đảo Sinh Tồn và phụ cận). Những năm gần đây, Thị trấn Trường Sa, xã Song Tử Tây và xã Sinh Tồn không ngừng được củng cố và phát triển cơ sở vật chất phục vụ cho đời sống kinh tế, xã hội, an ninh quốc phòng.

Khi chúng tôi đặt chân lên đảo Sinh Tồn, hình ảnh đầu tiên mà bất kỳ ai bước chân lên các đảo cũng nhìn thấy đầu tiên, đó là cột mốc chủ quyền và người lính tiêu binh bồng súng đứng gác với khuôn mặt bừng lên trong nắng biển, trẻ trung và rắn rỏi. Sinh Tồn là một trong những đảo không có nước ngọt, sinh hoạt của quân và dân trên đảo chủ yếu dùng nước ngọt từ các bể chứa. Đảo nằm trên nền san hô ngập nước, cách chân đảo từ 300 đến 400 m, khi thủy triều thấp nhất, nền san hô nhô cao trên mặt nước từ 0,2 đến 0,4 m. Thổ nhưỡng trên đảo chủ yếu là cát, san hô đã được ngọt hóa theo thời gian. Trong điều kiện thiên nhiên khắc nghiệt như vậy, nhưng đảo Sinh Tồn vẫn duy trì một thảm thực vật đặc thù và hết sức phong phú như phi lao, bàng thường, bàng vuông, nhàu, phong ba, muống biển và rau xanh.

Đồng chí Nguyễn Ngọc Tuấn trồng cây lưu niệm tại đảo Trường Sa Lớn

Cùng với nỗ lực không ngừng của nhiều thế hệ, quân và dân đảo Sinh Tồn đã trồng và phát triển được nhiều loài cây nước lợ, thậm chí gần đây có cả một số loài cây ăn trái, rau xanh mà trước kia vốn chỉ sinh trưởng ở đất liền. Bây giờ, không phải chỉ ở đảo Sinh Tồn mà tất cả các điểm đảo nổi của quần đảo Trường Sa, những thảm cây muống biển phủ xanh bát ngát trên những triền cát, các cây bão táp, phong ba, bàng vuông, cây tra (nho biển), mù u cho đến rau dền tía, mồng tơi, bầu bí, cải mầm... cũng đã trụ vững được ở nơi đầu sóng ngọn gió, khí hậu nghiệt ngã. Từ một quần đảo không sẵn các điều kiện tự nhiên thích hợp cho bất kỳ sự sống nào, bây giờ cây xanh ở các đảo đều trưởng thành và đầy sức sống trong nắng gió biển Đông. Bất cứ ai đi trên Đảo Sinh Tồn hôm nay, đều cảm giác như đi giữa một vùng quê Việt Nam thuần hậu, yên hòa, có bóng cây, có bóng nắng, có tiếng chim gù thương mến và xao xác tiếng gà gáy trưa... Văn hóa Việt đã cắm mốc trên những đảo nổi đảo chìm xa xôi mà vô cùng gần gũi đó.

Chùa ở Sinh Tồn  được xây dựng ở một vị trí trang trọng. Ngoài những nơi thờ Phật, nơi đây còn đặt trang trọng tấm bia ghi danh 64 liệt sĩ đã hy sinh anh dũng trong trận hải chiến Gạc Ma năm 1988. Hàng ngày, các cán bộ, chiến sĩ cùng nhân dân trên đảo đến đây thắp nén tâm nhang tưởng nhớ những người con ưu tú của đất nước đã hy sinh bảo vệ chủ quyền biển đảo thiêng liêng. Chùa nằm giáp với khu dân cư trên đảo Sinh Tồn, có diện tích khoảng 500 m2, mang dáng vẻ một ngôi chùa làng điển hình ở vùng châu thổ Bắc bộ. Kiến trúc gồm một gian hai chái; tường bao trổ hoa; hệ thống sân, vườn với những cây phong ba, bồ đề xanh ngắt mang đậm hồn của dân tộc.

Chùa cũng là chỗ dựa tinh thần không thể thiếu của nhân dân trên đảo và những ngư dân đánh bắt xa bờ. Chị Phạm Thị Thương, cùng gia đình tình nguyện ra đảo sinh sống từ năm 2013 nói: Những người dân sống trên đảo Sinh Tồn, mặc dù còn nhiều khó khăn, vất vả, nhưng mỗi khi nghe tiếng chuông chùa, cảm thấy ấm lòng hơn và đất liền như gần với mình hơn. Một năm 365 ngày, cứ vào 4 giờ 30 sáng, tiếng chuông chùa trên đảo Sinh Tồn lại vang lên, báo hiệu một ngày mới. Tiếng chuông chùa như thức tỉnh tâm hồn con người hướng về sự bao dung, độ lượng cũng như nhắc nhở ai đó hướng về quê hương về cội nguồn dân tộc để vững tâm giữ gìn từng tấc đất Tổ quốc; nó cũng báo hiệu sự an lành và khát vọng hòa bình của những người con đất Việt.

Chùa ở Trường Sa Lớn cũng được xây dựng rất uy nghi, tọa lạc ngay giữa khu vực trung tâm thị trấn Trường Sa, đối diện Đài tưởng niệm liệt sĩ và Nhà tưởng niệm Bác Hồ tạo thành cụm kiến trúc đặc biệt mang đậm nét văn hóa truyền thống của người Việt. Đây là nơi mà bất cứ ai đến với Trường Sa cũng vào thăm, thắp nén hương để nghe lòng thanh tịnh và thấy ấm áp một niềm tin rất thiêng liêng. Chùa được xây dựng theo phong cách truyền thống: một gian hai chái, mái ngói cong có đầu đao, nguyên liệu được sử dụng bằng nhiều loại gỗ quý có sức chịu được độ mặn của nước biển. Vào bên trong, chùa Trường Sa Lớn có sáu bức tượng Phật được chế tác công phu bằng ngọc quý có màu trắng (còn gọi là Phật ngọc).

Trường Sa không còn là những doi đất nhỏ cô đơn giữa mênh mông biển cả; nơi chỉ có sóng gió, bão giông mà trở nên thân quen, gũi gần như một dải đất liền, như một làng chài của ngư dân ven biển. Bởi ở đó, cuộc sống đang sinh sôi, ngọt ngào cây trái, trong trẻo tiếng cười của trẻ thơ và nét mặt rạng ngời hạnh phúc của những người mẹ, người vợ trẻ… Những ngôi chùa giữa biển Đông không chỉ đáp ứng đời sống tâm linh của người dân nơi biển đảo, mà còn thể hiện khát vọng cuộc sống bình yên, hòa bình, hữu nghị với nhân dân các nước láng giềng.

Đoàn công tác chụp ảnh lưu niệm tại cột mốc chủ quyền đảo Nam Yết

Những ngôi trường nơi đảo xa

Điều mà các anh lãnh đạo thị trấn Trường Sa, xã Sinh Tồn, xã Song Tử Tây quan tâm là việc học hành của con em. Hiện, các trường tiểu học ở đảo chỉ dạy học cho các cháu đến hết cấp I, sau đó sẽ chuyển các cháu vào đất liền học tiếp. Thầy giáo Nguyễn Ngọc Hạ, tình nguyện ra đảo Sinh Tồn đã được 04 năm, nói với chúng tôi: Trường tiểu học Sinh Tồn có 09 học sinh được chia làm hai lớp. Lớp mẫu giáo và lớp tiểu học. Do lớp học ghép nên cả thầy lẫn trò luôn phải cố gắng khắc phục khó khăn. Cả hai cấp học đều học ngày hai buổi, sáng học chính khóa, trưa phụ huynh đón các con về nhà, chiều lên lớp ôn tập bài. Sau khi kết thúc tiểu học, các em được đưa về đất liền để học tiếp THCS.

Đến các đảo ở quần đảo Trường Sa, vui nhất là được thấy trẻ con xúng xính sắc phục hải quân lon ton theo bóng áo dài truyền thống thướt tha của mẹ, hớn hở đi đón đoàn từ đất liền ra thăm đảo. Trong số các cháu, có những cháu sinh ra ở đất liền rồi theo cha mẹ ra đảo, có những cháu được sinh ra trên đảo. Trường Sa càng thêm gần hơn khi nơi đây đã có Bưu điện, để cho người dân trên đảo và đất liền thông tin cho nhau nhiều hơn, thời gian gửi và nhận thư sẽ ngắn hơn, việc kết nối yêu thương sẽ sâu nặng, đậm đà hơn. Và trong Đoàn công tác của Thành phố Hà Nội đi thăm và động viên quân dân quần đảo Trường Sa và Nhà giàn DK1 lần này phần đông là cán bộ Sở, Ban ngành quận, huyện của Thành phố phục vụ cho phát triển kinh tế xã hội, an ninh quốc phòng ở quân đảo Trường Sa với mong mỏi góp một phần nhỏ bé cho công cuộc giữ gìn biển đảo thân yêu của Tổ Quốc Việt Nam chúng ta.