Là một trong bốn vị “Tứ bất tử” của tín ngưỡng dân gian Việt, Thánh Gióng gắn liền với truyền thuyết cậu bé làng Phù Đổng đánh thắng giặc Ân, đem lại thái bình cho đất nước. Tục truyền rằng, sau khi đánh tan quân giặc, ngài phi ngựa tới chân núi Sóc, cởi bỏ giáp trụ rồi cưỡi ngựa sắt bay về trời. Có thể nói đó là một trong những hình tượng đẹp đẽ và hào hùng nhất trong kho tàng truyền thuyết Việt.
Để tưởng nhớ công đức của ngài, tại chân núi Sóc, nơi Thánh Gióng dừng ngựa trước khi về trời, nhân dân trong vùng đã lập đền thờ và mở hội hàng năm, từ ngày mùng 6 đến mùng 8 tháng Giêng âm lịch. Năm 2023, Lễ hội Gióng ở đền Sóc diễn ra trong 3 ngày (27, 28, 29/1), với nhiều nghi lễ tín ngưỡng độc đáo, mang đậm màu sắc văn hóa cổ truyền dân tộc.
Từ sáng sớm, các thôn làng tham gia lễ hội có mặt tại khu di tích đền Sóc, chuẩn bị nghi lễ dâng lễ phẩm tế thánh. Dân làng 8 thôn thuộc 6 xã của huyện Sóc Sơn đã rước vật phẩm vào tế lễ, gồm: Lễ rước giò hoa tre và lễ tế của thôn Vệ Linh (xã Phù Linh), Lễ rước ngựa của thôn Phù Mã (xã Phù Linh), Lễ rước voi và lễ tế của thôn Dược Thượng (xã Tiên Dược), Lễ rước trầu cau và lễ tế của thôn Đan Tảo (xã Tân Minh), Lễ rước ngà voi và lễ tế của thôn Đức Hậu (xã Đức Hòa), Lễ rước cỏ voi và lễ tế của thôn Yên Sào (xã Xuân Giang), Lễ rước tướng và lễ tế của thôn Yên Tàng (xã Bắc Phú), Lễ rước cầu húc và lễ tế của thôn Xuân Dục (xã Tân Minh).
Cùng với các nghi lễ cúng tế, phần hội được mở rộng với nhiều trò chơi dân gian, các hoạt động biểu diễn nghệ thuật... Đặc biệt, nghi thức kéo mỏ lần đầu tiên được tổ chức tại không gian di sản đã thu hút sự quan tâm, yêu thích của đông đảo nhân dân và du khách. Việc tăng cường tổ chức nhiều hoạt động vui chơi, giải trí lành mạnh, đậm bản sắc, góp phần mang đến không khí lễ hội vui tươi, giảm việc tập trung đông người tại khu vực thờ tự… Việc phát lộc thay cho hình thức “cướp lộc” đã xóa bỏ hình ảnh phản cảm, làm biến tướng ý nghĩa, giá trị di sản văn hóa của hội Gióng.
Một số hình ảnh tại lễ khai hội Gióng Xuân Quý Mão 2023:
