Với phương châm chuyên sâu về tôn vinh giá trị đặc sắc của di sản văn hóa phi vật thể, Lễ hội chùa Thầy năm 2018 được huyện Quốc Oai chú trọng phục dựng nguyên bản theo sử sách, dân gian các nghi thức tế, rước trong ngày lễ Mộc Dục (5/3 ÂL) và lễ Tạ Thánh (7/3). Ngoài ra, sau khi tham vấn từ các nhà khoa học, huyện Quốc Oai sẽ từng bước đầu tư, khôi phục trang phục tế lễ truyền thống mang dấu ấn đặc trưng của mỗi thôn có nhiệm vụ thực hiện các nghi thức trong lễ hội.

Bên cạnh phần Lễ, Ban tổ chức còn quan tâm khôi phục những yếu tố truyền thống về vui chơi, lao động sản xuất của người dân bản xứ trong phần Hội. Cụ thể, tại lễ hội chùa Thầy năm 2018, ngoài việc trình diễn Múa rối nước đặc sắc, các trò chơi dân gian truyền thống của người dân Sài Sơn như đá cầu, bắt trạch trong chum, bịt mắt bắt dê, vật, bịt mắt đập niêu, kéo co… được tổ chức ở khu vực sân trung tâm trước hồ Long Trì và chùa Long Đẩu. Bên cạnh đó, Ban tổ chức tạo khu vực trình diễn và thực nghiệm các công đoạn làm bánh gai, bánh gio - hai loại bánh đặc sản nổi tiếng của chùa Thầy để du khách chiêm ngưỡng.

Theo Phó Chủ tịch UBND huyện Nguyễn Đức Phương, mùa lễ hội chùa Thầy năm 2018, nhằm tạo cho du khách cảm giác thư thái, phấn khởi, thoải mái khi tham gia lễ hội; UBND huyện đã sắp xếp lại bãi đỗ xe, phân luồng giao thông, cấm tuyệt đối xe ô tô đi vào khu vực lễ hội, tránh gây ùn tắc, cản trở giao thông.

Cùng với đó, đã tiến hành giải tỏa lối vào trước cổng chùa, tiến hành rải áp phan toàn bộ khu vực đường đi vào chùa. Từ lối đi chỉ rộng 3-4m, nay thông thoáng hơn 20m, tạo thuận lợi cho đoàn tế, rước của các thôn khi rước Thánh từ chùa ra và từ Quán về; du khách có không gian chiêm ngưỡng, theo dõi từng đoàn rước, không bị chen lấn, xô đẩy. Sắp xếp lại các kiot bán hàng, tạo sự gọn gàng, thông thoáng cho lối đi. Yêu cầu các chủ cửa hàng bán lưu niệm khu vực chùa Thầy niêm yết giá công khai nhằm loại bỏ tình trạng nâng giá, ép giá. Không để xảy ra hiện tượng bán hàng rong trên lòng lề đường. Lắp đặt mới hệ thống loa truyền thanh phục vụ công tác tuyên truyền, chỉ dẫn, điều hành, xử lý kịp thời các tình huống trong những ngày diễn ra lễ hội.

Đặc biệt, UBND huyện đã quyết định không thu phí thắng cảnh trong 03 ngày diễn ra lễ hội, tiến tới không bán vé tại khu danh lam thắng cảnh chùa Thầy, thể hiện sự hiếu khách, luôn chào đón du khách thập phương về huyện Quốc Oai. Đồng thời để các tầng lớp nhân dân được thụ hưởng những giá trị nghệ thuật đặc sắc từ quần thể di tích quốc gia đặc biệt chùa Thầy và khu vực núi đá Sài Sơn, Hoàng Xá, Phượng Cách; quảng bá hình ảnh huyện Quốc Oai đến du khách trong và ngoài nước.

Trưởng phòng Văn hóa và Thông tin huyện Quốc Oai Nguyễn Vũ Hán cho biết, trong 3 tháng đầu năm 2018, lượng du khách đến với chùa Thầy rất đông, đạt trên 75.000 lượt khách. Sau Lễ hội này, huyện dự kiến sẽ tổ chức hội thảo khoa học để lấy ý kiến chuyên gia về tổ chức Lễ hội chùa Thầy theo đúng khuôn mẫu, chuẩn mực, gìn giữ được nguyên bản gốc, nhằm tiến tới đưa du lịch chùa Thầy thành tour du lịch trọng điểm của huyện, kết nối với các tuyến du lịch khác thuộc quần thể di tích Quốc gia đặc biệt chùa Thầy và khu vực núi đá Sài Sơn, Phượng Cách, Hoàng Xá.

Chùa Thầy tên chữ là Thiên Phúc Tự, thuộc địa phận xã Sài Sơn, huyện Quốc Oai, thành phố Hà Nội. Chùa được xây dựng từ thời Lý, đến nay, đã trên nghìn năm tuổi. Chùa Thầy thờ một vị cao tăng thời Lý tên là Từ Đạo Hạnh. Ngài về đây tu từ thế kỷ XI, hạnh nguyện của ngài là bốc thuốc hái lá chữa bệnh cho dân, dạy người dân văn hóa và nhiều trò chơi dân gian như đá cầu, đánh vợt, múa rối nước…, nhân dân kính trọng gọi ngài là Thầy. Chùa ngài tu gọi là chùa Thầy, núi ngài hóa gọi là núi Thầy, làng sống cạnh chùa gọi là làng Thầy.

Quần thể di tích và danh thắng chùa Thầy nổi tiếng với nhiều điểm tham quan nhưng giá trị kiến trúc nổi bật nhất nằm ở ba tòa của chùa Cả với những dấu ấn đặc trưng của kiến trúc thế kỷ XVII. Đặc biệt, tại gian giữa của tòa Điện Thánh (Chùa Thượng) còn lưu giữ được 3 pho tượng Di đà Tam tôn bằng gỗ mít, được coi là ba pho tượng đẹp vào bậc nhất nước ta vào thời nhà Lê (thế kỷ 16) để lại.

Với những giá trị văn hóa, lịch sử, mỹ thuật, kiến trúc còn được bảo lưu nguyên vẹn, năm 2014, chùa Thầy cùng dãy núi đá Sài Sơn, Hoàng Xá, Phượng Cách đã được Thủ tướng Chính phủ công nhận là Di tích Quốc gia đặc biệt; năm 2015, 03 pho tượng Di đà Tam tôn được Chính phủ công nhận là Bảo vật quốc gia.

Từ xưa đến nay, chùa Thầy là điểm thu hút du khách thập phương về chiêm bái, là điểm hẹn của giới nghiên cứu khoa học cũng như những ai đam mê tìm hiểu về nghệ thuật kiến trúc các triều đại lịch sử. Lễ hội chùa Thầy mùng 7/3 âm lịch hàng năm đã đi vào dân gian với nhiều câu ca: “Nhất vui là hội chùa Thầy”, “Nhớ ngày mùng 7 tháng 3/Trở vào hội Láng, trở ra hội Thầy”…