Tại điểm cầu Hà Nội, tham dự hội nghị có Bí thư Thành ủy Hoàng Trung Hải; Chủ tịch UBND TP Nguyễn Đức Chung; Phó Chủ tịch HĐND TP Phùng Thị Hồng Hà; Phó Chủ tịch UBND TP Ngô Văn Quý; lãnh đạo các sở, ngành của TP.
Phát biểu khai mạc hội nghị, Thủ tướng Chính phủ Nguyễn Xuân Phúc khẳng định: tiềm năng dược liệu Việt Nam to lớn, vì vậy, tại hội nghị này, các bộ cần đề xuất chính sách, nhất là các cơ chế, giải pháp thu hút đầu tư để khuyến khích người dân, doanh nghiệp nuôi trồng dược liệu đảm bảo chất lượng hiệu quả tốt nhất. Chúng ta coi dược liệu là sản phẩm quốc gia hoặc lựa chọn một số dược liệu là sản phẩm quốc gia được áp dụng cơ chế như sản phẩm quốc gia để có những chính sách cơ chế ưu đãi phát triển. Có thể coi nông nghiệp công nghệ cao trong đó có cây dược liệu để có những chính sách áp dụng công nghệ cao, đi liền với đó phải có tiêu chí để phát triển các loại hình doanh nghiệp, các dự án dược liệu. Mới đây, Chính phủ đã ban hành về quy hoạch Y học cổ truyền với phát triển bền vững, khuyến khích phát triển mạnh mẽ, giám sát chất lượng, bảo vệ sản phẩm quốc gia về dược liệu.
Theo báo cáo của Bộ trưởng Bộ Y tế Nguyễn Thị Kim Tiến, Việt Nam là quốc gia có tiềm năng to lớn về dược liệu trong khu vực Đông Nam Á cũng như toàn thế giới. Thống kê Viện Dược liệu, đến nay, đã ghi nhận được 5.100 loài thực vật và nấm, trong đó, có khoảng 70 loài có tiềm năng khai thác với tổng trữ lượng 18.000 tấn/năm, nhiều loại dược liệu quý hiếm như: Sâm Ngọc Linh, Ba Kích… Sưu tầm được gần 1.300 bài thuốc dân gian trong cả nước, nhằm hỗ trợ cho việc nghiên cứu phát triển sản phẩm phục vụ công tác phòng chữa bệnh cho nhân dân.
Nhu cầu sử dụng dược liệu trong nước khoảng 60.000 - 80.000 tấn/năm, trong đó, phần lớn sử dụng cho sản xuất thuốc Đông dược, thực phẩm chức năng, mỹ phẩm… Cả nước có 226 cơ sở sản xuất thuốc dược liệu, thuốc cổ truyền, trong đó, 131 cơ sở sản xuất quy mô công nghiệp sử dụng trên 300 loại dược liệu khác nhau; 1.440 cơ sở sản xuất thực phẩm chức năng với nhu cầu sử dụng dược liệu 20.000 tấn/năm, trong khi đó, hầu hết 80% là nhập khẩu dược liệu. Hệ thống khám chữa bệnh YHCT phát triển từ các tuyến trung ương đến địa phương với khối lượng dược liệu sản xuất 5.000 tấn đem lại giá trị cao, đã xuất khẩu và nhiều nước đặt vấn đề với Bộ Y tế nhập khẩu dược liệu Việt Nam.
Giá trị kinh tế đem lại từ nuôi trồng dược liệu cao hơn hẳn các loại cây trồng khác, cao 5 -10 lần so với trồng lúa, ví dụ: trồng Đương quy thu nhập 90 - 100 triệu đồng/ha/năm; Atisô thu nhập ít nhất 100 triệu đồng/ha/năm, trong khi cây lúa chỉ 20 - 40 triệu đồng/ha. Cả nước hiện có hơn 500 loài cây thuốc được trồng ở quy mô khác nhau, trong đó có 50 loại đặc trưng đem lại giá trị kinh tế cao như: Quế (diện tích trên 50 ngàn ha, tổng sản lượng ước tính 5 tấn/năm); Hồi (10.000 tấn/năm); Hòe đạt sản lượng 6.000 tấn/năm… Bộ Y tế đã triển khai dự án bảo tồn gen cây thuốc, trong đó thu thập trên 600 thực vật quý, trong đó có Sâm Ngọc Linh, Thông Đỏ… Ban hành 20 quy trình trồng cây thuốc cấp cơ sở, xuất bản 2 cuốn sách hướng dẫn kỹ thuật trồng cây thuốc, nhiều đề tài nghiên cứu về dược liệu…
Khó khăn nghịch lý tiềm năng dược liệu phong phú nhưng chưa khai thác hết tiềm năng thế mạnh, dược liệu nhập khẩu chiếm cao, trong sản xuất thực phẩm chức năng có nhập khẩu 90% nguyên liệu nhập khẩu. Số lượng cây dược liệu có khả năng khai thác tự nhiên còn rất ít, trên cả nước chỉ còn 226 loài có giá trị khai thác tự nhiên và nhiều loại cây dược liệu quý đang đứng trước nguy cơ cạn kiệt. Ứng dụng kỹ thuật cao trong nuôi trồng dược liệu còn yếu, đặc biệt khâu giống.
Bộ Y tế đề xuất tiếp tục chương trình Người Việt ưu tiên dùng thuốc Việt; tạo cơ chế chính sách để đầu tư nhân giống, bảo tồn giống dược liệu; đổi mới quy trình sản xuất dược liệu đáp ứng nhu cầu trong nước và xuất khẩu. Tăng thu nhập từ dược liệu từ hình thành các vùng chuyên canh, trồng dược liệu gắn du lịch sinh thái, khuyến khích các doanh nghiệp đầu tư nuôi trồng dược liệu theo chuỗi giá trị.
Các đại biểu tham dự tại điểm cầu Hà Nội
Tham luận tại hội nghị, đại diện nhiều địa phương và doanh nghiệp cho rằng, cần có quy hoạch vùng dược liệu rõ ràng; chọn một số loại cây dược liệu quý làm trọng tâm trọng điểm, như tam thất ở Hà Giang, Cao Bằng; ý dĩ ở Sơn La, Lào Cai, Yên Bái; cây đẳng sâm ở Sơn La; ba kích ở Bắc Giang, Quảng Ninh; sâm Ngọc Linh của Quảng Nam…
Lãnh đạo tỉnh Quảng Nam cho biết, đang phát triển mô hình trồng cây sâm Ngọc Linh, khuyến khích cả doanh nghiệp và người dân thuê môi trường rừng để phát triển cây sâm quý này. Hiện, đã có 1.200 ha sâm Ngọc Linh, giúp xóa đói giảm nghèo vùng miền núi. Theo lãnh đạo Quảng Nam cần tạo cơ chế thuận lợi hơn nữa để thu hút doanh nghiệp tham gia vào sản xuất dược liệu; có chính sách tích tụ ruộng đất giúp doanh nghiệp liên kết với nông dân sản xuất nguyên liệu lớn.
Trong khi đó, lãnh đạo tỉnh Quảng Ninh đề nghị cần xây dựng cơ chế, chính sách ưu đãi, khuyến khích các doanh nghiệp, hộ gia đình cá nhân đầu tư vào lĩnh vực nuôi trồng, phát triển dược liệu. Khuyến khích doanh nghiệp ứng dụng khoa học kỹ thuật công nghệ, công nghệ cao trong việc nghiên cứu phát triển sản phẩm giá trị cao từ dược liệu. Cùng với đó là có giải pháp kiểm soát, quản lý chất lược đối với dược liệu nhập khẩu, có chính sách khuyến khích đối với các dược liệu sản xuất trong nước đạt tiêu chuẩn GACP trong đấu thầu dược liệu vào các bệnh viện công lập.
