Mới đây, Ban Văn hóa - Xã hội - HĐND Thành phố Hà Nội vừa giám sát tại Sở Văn hóa và Thể thao và một số quận, huyện về công tác bảo quản, tu bổ, phục hồi, phát huy giá trị di tích lịch sử văn hóa và đầu tư, khai thác, quản lý các thiết chế văn hóa thông tin, thể dục thể thao. Theo đó, thực tế quá trình giám sát cho thấy, Hà Nội đang sở hữu “kho vàng” về di tích, với 5.922 di tích các loại. Nhưng trong đó, số lượng di tích xuống cấp nghiêm trọng là rất lớn, với 200 di tích. Đáng chú ý, phần lớn di tích xuống cấp nghiêm trọng nằm ở khu vực ngoại thành - địa bàn luôn gặp khó khăn cả về bố trí vốn ngân sách cho công tác tu bổ lẫn huy động vốn xã hội hóa, đặc biệt là các huyện như: Ba Vì, Thường Tín, Thanh Oai, Phú Xuyên, Phúc Thọ, Sóc Sơn, Mỹ Đức,… Trong 3 năm từ 2016 đến 2018, huyện Ba Vì chỉ huy động được 1,5 tỉ đồng, huyện Mỹ Đức chỉ huy động được 1,2 tỉ đồng vốn xã hội hóa cho tu bổ di tích.
Ban Văn hóa - Xã hội HĐND Thành phố đã giám sát về công tác bảo quản, tu bổ, phục hồi, phát huy giá trị di tích lịch sử văn hóa và đầu tư, khai thác, quản lý các thiết chế văn hóa thông tin, thể dục thể thao tại huyện Phú Xuyên. Đây là một trong những huyện nghèo của Hà Nội, nhưng lại “giàu” về di tích, thuộc nhóm dẫn đầu với 345 di tích các loại, trong đó 38 di tích đã xếp hạng cấp Quốc gia. Trực tiếp khảo sát hiện trạng của đình Nam Phú (xã Nam Phong, huyện Phú Xuyên) cho thấy, phần mái đình và có góc mái đã bị hư hỏng. Các cây cột gỗ có dấu hiệu mục nát nghiêm trọng. Người dân phải hết sức hạn chế vào trong đình nhất là khi có mưa to gió lớn. Cùng với thời gian, nhiều di tích tại địa phương này đã xuống cấp. Bởi vậy, 3 năm qua, huyện mới tu bổ cấp thiết cho 14 di tích, với kinh phí hơn 9 tỷ đồng. 9 di tích vẫn đang có nguy cơ bị sập bất cứ lúc nào.
Trưởng phòng Văn hóa - Thông tin huyện Quốc Oai Nguyễn Vũ Hán cho biết, Quốc Oai có hơn 220 di tích các loại, trong đó, hai di tích quốc gia đặc biệt, 29 di tích được xếp hạng quốc gia thì hiện có gần 10 di tích đang trong tình cảnh hư hỏng nghiêm trọng. Điển hình như chùa Báo Ân, xã Đồng Quang - được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch công nhận là Di tích Lịch sử văn hóa cấp Quốc gia năm 1990, phần lớn các pho tượng trong chùa đều bị bong tróc hoặc nứt vỡ. Thậm chí, có pho tượng bằng đất thó đã bị hư hỏng nặng. Cùng với đó, nhiều khu vực có nguy cơ sập đổ. Theo kế hoạch, chùa phải được tu bổ từ lâu. Tuy nhiên, do thiếu kinh phí, nên đến cuối năm 2018, UBND Thành phố Hà Nội mới cấp kinh phí để tu bổ cấp thiết với các hạng mục mái, tường, hoành rui và một số bộ phận của tam bảo. Xong, ngay cả khi thi công đúng tiến độ, với các hạng mục trên chỉ làm chậm lại quá trình xuống cấp ngôi chùa mà chưa thể giải quyết được triệt để.
Theo phân cấp quản lý hiện nay, ngoài một số di tích quan trọng do thành phố quản lý như: Hoàng thành Thăng Long, Văn Miếu - Quốc Tử Giám, Nhà tù Hỏa Lò… phần lớn các di tích thuộc trách nhiệm của các quận, huyện. Trách nhiệm tu bổ thuộc về UBND các quận, huyện. Thực tế cho thấy, việc tu bổ di tích sẽ vẫn còn gặp khó, nhất là địa bàn các huyện ngoại thành. Nhiều huyện tiếp tục xin Thành phố hỗ trợ ngân sách. Tuy nhiên, nguồn lực của thành phố có hạn, trong khi đó số lượng di tích của Hà Nội là rất lớn.
Tại cuộc làm việc giữa Ban Văn hóa - Xã hội HĐND TP Hà Nội với Sở Văn hóa và Thể thao cùng đại diện một số quận, huyện mới đây, nhiều đại biểu đã đề nghị, các huyện cần quan tâm hơn trong bố trí nguồn lực đầu tư, đồng thời, nhấn mạnh vào giải pháp xã hội hóa. Song, vấn đề xã hội hóa gặp vướng mắc do quan niệm “thánh làng nào làng đấy thờ”, hay chùa này thiêng chùa kia không... Điều này dẫn đến tình trạng nhiều di tích thừa tiền, phải phá đi xây mới, còn nhiều di tích không tìm được nguồn vốn. Theo Giám đốc Sở Văn hóa và Thể thao Hà Nội Tô Văn Động, bên cạnh vận động doanh nghiệp, cộng đồng dân cư, các cơ quan, đơn vị cần chú trọng tuyên truyền, vận động nâng cao nhận thức của người dân về giá trị di tích, để từ đó, người dân có hành động thiết thực bảo vệ. Đồng thời, cần có hình thức khen thưởng xứng đáng cho những tập thể, cá nhân có đóng góp cho việc bảo tồn, phát huy giá trị di tích.
