Bộc lộ hạn chế
Tính đến thời điểm này, HTX Dịch vụ nông nghiệp sạch hữu cơ Thanh Xuân (huyện Sóc Sơn) đã hình thành 25 nhóm sản xuất rau hữu cơ với 180 thành viên tham gia. Tổng diện tích gieo trồng là 37,5ha, trong đó có 25,5ha đã được cấp giấy chứng nhận hữu cơ. Bình quân mỗi năm, hợp tác xã đưa ra thị trường tiêu thụ hơn 500 tấn rau, củ, quả các loại. Để bảo đảm chất lượng hàng hóa, bao tiêu sản phẩm cho xã viên, HTX đã ký kết thu mua đối với 12 công ty và 65 điểm bán sản phẩm hữu cơ tại Hà Nội... Sản phẩm rau hữu cơ Sóc Sơn đã và đang được thị trường tin dùng, bởi tuân thủ các quy định của quốc tế... Tuy nhiên, HTX đang gặp vô vàn khó khăn do thiếu quỹ đất dẫn tới sản xuất manh mún, nhỏ lẻ. Trồng rau hữu cơ là một phương án sản xuất cây trồng tự nhiên, do vậy sẽ ảnh hưởng trực tiếp của thời tiết khu vực, dẫn đến sản lượng cây trồng không được như quy hoạch. Việc xây dựng các mô hình yêu cầu phải đủ các yếu tố về nước sạch, sơ chế tập trung... cũng là những khó khăn trong mở rộng quy mô sản xuất.
Không riêng HTX Dịch vụ nông nghiệp sạch hữu cơ Thanh Xuân, mà nhiều HTX trên địa bàn thành phố trong quá trình hoạt động cũng bộc lộ những hạn chế như: Thiếu vốn hoạt động, hiệu quả thấp, đầu ra cho sản phẩm không ổn định, thiếu sức cạnh tranh, một số HTX còn thu dịch vụ theo đầu sào. Các dịch vụ chế biến, tiêu thụ sản phẩm hoặc tổ chức sản xuất kinh doanh còn ít HTX làm được, nhiều HTX dịch vụ nông nghiệp (nhất là hợp tác xã quy mô thôn) chưa có trụ sở làm việc; tài sản, vốn, quỹ của HTX không tăng hoặc tăng chậm. Trong xu thế hội nhập đòi hỏi HTX phải năng động, nắm bắt thị trường, nhưng đa số HTX trên địa bàn thành phố còn lúng túng, thiếu chiến lược, phương án kinh doanh hiệu quả. Trình độ, năng lực chuyên môn của cán bộ quản lý HTX cũng đang là rào cản trong việc đổi mới, nâng cao hoạt động của HTX. Hoạt động liên doanh, liên kết phát triển sản xuất kinh doanh giữa các HTX với nhau và các thành phần kinh tế khác còn nhiều khó khăn...
Chậm đổi mới
Trong thời gian qua, Thành ủy, HĐND, UBND thành phố đã ban hành chương trình, kế hoạch phát triển HTX. Theo đó, thành phố chỉ đạo các sở, ngành, quận, huyện, thị xã bố trí nguồn lực, phân công cán bộ hỗ trợ, tạo điều kiện thúc đẩy phát triển HTX. Tiếc là, việc tổ chức thực hiện ở một số địa phương còn nhiều hạn chế. Nguyên nhân ở đây do đội ngũ cán bộ quản lý hợp tác xã phần lớn chưa qua đào tạo, trình độ, năng lực điều hành, tổ chức sản xuất và quản lý còn yếu. Cán bộ quản lý nhiều HTX tuổi cao, chủ yếu hoạt động bằng nhiệt tình và kinh nghiệm, thiếu tầm nhìn chiến lược, khả năng tiếp thu khoa học kỹ thuật, nắm bắt công nghệ mới hạn chế, ngại đổi mới. Cơ sở vật chất kỹ thuật của các HTX nghèo nàn, nhiều HTX không có trụ sở riêng, phải nhờ vào trụ sở UBND xã, phường, nhà văn hóa, đình chùa. Hiệu quả sử dụng vốn của các HTX thấp, chưa phát huy được nội lực.
Công tác tuyên truyền quan điểm, chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước về phát triển kinh tế tập thể, HTX chưa được quan tâm đầy đủ. Công tác lãnh đạo, chỉ đạo tổ chức lại HTX theo Luật Hợp tác xã năm 2012 của một số cấp, ngành chưa được coi trọng nên chỉ đạo chưa đồng bộ, hiệu quả thấp. Một số cấp ủy, chính quyền xã, phường chưa nhìn nhận, đánh giá đúng vai trò, ý nghĩa xã hội của kinh tế tập thể, hợp tác xã trong việc góp phần ổn định an sinh xã hội, xoá đói giảm nghèo và tham gia tích cực xây dựng nông thôn mới ở địa phương, có biểu hiện buông lỏng hoặc can thiệp sâu, coi HTX là một bộ phận của chính quyền, làm ảnh hưởng đến tính tự chủ, tự chịu trách nhiệm trong hoạt động sản xuất kinh doanh, dịch vụ của HTX và trong thực hiện tổ chức lại theo Luật Hợp tác xã năm 2012.
Các văn bản quy định, hướng dẫn thực hiện chính sách đối với HTX theo Luật Hợp tác xã năm 2012 chưa được thể chế hóa phù hợp với thực tế HTX, ban hành chậm; công tác chỉ đạo thực hiện các chính sách, kiểm tra, đôn đốc và xử lý những sai phạm trong thực hiện Luật Hợp tác xã và các văn bản pháp luật liên quan hiệu quả thấp.
Các nguồn lực bố trí cho tổ chức triển khai thi hành Luật Hợp tác xã năm 2012 và các chính sách hỗ trợ phát triển HTX còn hạn chế; một số chính sách hỗ trợ kinh tế tập thể chưa được các cấp, ngành thực hiện kịp thời, thiếu đồng bộ; các vướng mắc, tồn tại về đất đai, cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất cho HTX chậm giải quyết. Sự phối hợp giữa các sở, ngành, quận huyện trong việc quản lý nhà nước, chỉ đạo thực hiện công tác tuyên truyền, hỗ trợ tạo điều kiện cho HTX thực hiện tổ chức lại theo Luật Hợp tác xã năm 2012 chưa thường xuyên, chặt chẽ; việc sơ kết, tổng kết, xây dựng các mô hình HTX điển hình tiên tiến để nhân rộng còn nhiều hạn chế, chưa được nhiều quận, huyện thực hiện và duy trì thường xuyên...
Bộ máy quản lý nhà nước về HTX chậm được củng cố, cán bộ quản lý nhà nước, theo dõi kinh tế tập thể, HTX ở các sở, ngành, quận, huyện phần lớn đều kiêm nhiệm, thiếu cán bộ chuyên trách. Nhiều quận, huyện chưa phân định rõ chức năng quản lý nhà nước về kinh tế tập thể giữa Phòng Tài chính Kế hoạch với Phòng Kinh tế nên việc quản lý, theo dõi, hướng dẫn thực hiện Luật Hợp tác xã năm 2012 và kiểm tra hoạt động HTX còn nhiều hạn chế; đội ngũ cán bộ quản lý nhà nước về kinh tế tập thể từ thành phố đến quận, huyện chưa được đào tạo, bồi dưỡng cơ bản về HTX. Việc phát huy vai trò của các tổ chức đoàn thể trong việc phát triển kinh tế tập thể, HTX còn hạn chế, chưa có sự quan tâm thích đáng, chưa tạo được phong trào.
Trên địa bàn thành phố, hiện nay, có 281 HTX ngừng hoạt động, tồn tại danh nghĩa, chờ giải thể không đủ điểu kiện thực hiện tổ chức lại theo Luật Hợp tác xã 2012. Việc giải thể, xoá tên HTX của các quận, huyện còn gặp nhiều khó khăn, vướng mắc do công tác đối chiếu xác định nợ, chứng từ sổ sách của HTX không rõ ràng, tồn đọng về công nợ, tài sản của HTX nhiều năm chưa được giải quyết... Từ năm 2014 đến nay, đã giải thể, xóa tên được 80 HTX theo quy định thuộc quận, huyện, thị xã: Hoàn Kiếm, Hai Bà Trưng, Hoàng Mai, Long Biên, Sóc Sơn, Quốc Oai, Đông Anh, Mê Linh, Chương Mỹ, Sơn Tây.
