Báo cáo tại buổi làm việc, Phó Chủ tịch UBND thành phố Hà Nội Nguyễn Doãn Toản cho biết, giai đoạn 2011-2016, UBND thành phố Hà Nội triển khai thực hiện 14 chương trình, dự án sử dụng vốn vay nước ngoài với tổng số vốn gần 69.000 tỷ đồng, trong đó, giá trị vốn vay ODA đã ký hiệp định vay với các nhà tài trợ là gần 43.000 tỷ đồng.
Trong 43.000 tỷ đồng vốn vay ODA đã ký hiệp định vay, thành phố đã giải ngân gần 11.600 tỷ đồng (đạt 27%), tổng số vốn vay thuộc cơ chế vay lại là gần 18.000 tỷ đồng, thành phố đã ký hợp đồng vay lại gần 986 tỷ đồng.
Hầu hết các dự án sử dụng vốn vay ODA được đầu tư cho các công trình hạ tầng kinh tế, xã hội quan trọng, ít có khả năng sinh lời trực tiếp như hệ thống giao thông đô thị, môi trường, cấp nước, thoát nước… nhưng đã có đóng góp đáng kể vào sự phát triển kinh tế - xã hội của thành phố Hà Nội, góp phần quan trọng thu hút các nhà đầu tư trong và ngoài nước.
Bên cạnh những tác động tích cực của nguồn vốn vay ODA đối với quá trình phát triển kinh tế - xã hội của thành phố Hà Nội, Phó Chủ tịch UBND Thành phố Nguyễn Doãn Toản cũng cho rằng, việc sử dụng nguồn vốn vay ODA trong giai đoạn 2011 – 2016 vẫn còn một số tồn tại, hạn chế đã phần nào làm giảm hiệu quả sử dụng nguồn vốn này. Cụ thể: các dự án sử dụng vốn vay ODA thường bị chậm tiến độ, phát sinh chi phí do khối lượng giải phóng mặt bằng lớn, trải dài trên địa bàn dân cư phức tạp trong khi khung thể chế về quản lý và sử dụng vốn vay ODA dù có nhiều cải thiện nhưng vẫn chưa đồng bộ với các quy định khác có liên quan của pháp luật Việt Nam và các nhà tài trợ.
Đặc biệt, các dự án đường sắt đô thị có quy mô lớn, lần đầu triển khai thực hiện ở Việt Nam trong khi các quy chuẩn, tiêu chuẩn kỹ thuật về đường sắt đô thị, các hướng dẫn liên quan đến chính sách bồi thường, hỗ trợ các chủ sở hữu công trình trên mặt đất khi có công trình ngầm xây dựng đi qua đều chưa được các cơ quan Trung ương hướng dẫn kịp thời. Bên cạnh đó, dự án được thực hiện từ nhiều nguồn vốn của nhiều nhà tài trợ khác nhau, phải xin ý kiến từng nhà tài trợ dẫn đến việc kéo dài thời gian, thủ tục phê duyệt bổ sung vốn vay, phát sinh chi phí so với dự kiến.
Để thu hút, quản lý và sử dụng nguồn vốn ODA và vốn vay ưu đãi hiệu quả, UBND thành phố Hà Nội đề nghị Bộ Kế hoạch và Đầu tư, Bộ Tài chính, Ngân hàng Nhà nước đẩy nhanh quá trình giải quyết các thủ tục liên quan tới mở quyền rút vốn, ký các hiệp định vay lại, điều chỉnh và gia hạn hiệp định vay cũng như các thủ tục liên quan.
Đặc biệt, thành phố đề nghị các bộ ngành nghiên cứu tìm giải pháp nâng cao hơn nữa vai trò làm chủ của Việt Nam trong việc đàm phán, tiếp nhận các khoản tài trợ ODA để các điều kiện ràng buộc riêng của từng nhà tài trợ hài hòa với các quy định hiện hành của pháp luật Việt Nam, tránh việc phải tuân thủ đồng thời quy định của Việt Nam và các quy định của nhà tài trợ dẫn đến việc kéo dài thời gian và chậm giải ngân dự án.
Hà Nội cũng đề nghị Bộ Kế hoạch và Đầu tư phối hợp với các cơ quan Chính phủ và nhà tài trợ hoàn chỉnh quy trình xây dựng, tổng hợp kế hoạch giải ngân nguồn vốn ODA hàng năm cũng như nghiên cứu hệ thống biểu mẫu báo cáo tiến độ giải ngân, xây dựng kế hoạch giải ngân nguồn vốn ODA trong kế hoạch hàng năm để đảm bảo thống nhất, tránh chồng chéo.
Năm 2018 là năm bản lề thực hiện kế hoạch trung hạn 2016-2020, thành phố đề nghị Quốc hội xem xét điều chỉnh, bổ sung kế hoạch vốn trung hạn cho các dự án ODA để đáp ứng được nhu cầu giải ngân của các dự án.
Đồng chí Nguyễn Đức Hải (thứ 3 từ trái sang) và Phó Chủ tịch Nguyễn Doãn Toản (thứ 2 từ trái sang) tại buổi khảo sát
Trao đổi làm rõ thêm một số nội dung với các thành viên trong đoàn, Chủ tịch UBND Thành phố Nguyễn Đức Chung cho biết, tất cả dự án đầu tư công, chương trình vay vốn ODA đều được Thành ủy, HĐND Thành phố xem xét thông qua. Trong giai đoạn 2016 – 2020, Thành phố dự kiến sẽ phát hành 8.000 tỷ đồng trái phiếu. Tuy nhiên, qua quá trình điều hành trong hơn 2 năm qua, nhờ tiết kiệm được từ các nguồn chi thường xuyên giảm từ 58,8% xuống còn 52,4%, Thành phố đã xin Chính phủ điều tiết nguồn chi thường xuyên đó cho bổ sung nguồn đầu tư công nên không phải phát hành trái phiếu nữa.
Chủ tịch UBND Thành phố Hà Nội khẳng định dù đã chủ động tiết kiệm chi, kêu gọi đầu tư, xã hội hóa các dự án trọng điểm nhưng Thủ đô vẫn rất cần nguồn vốn của Chính phủ để giải quyết các dự án lớn mà chỉ chính phủ mới đủ tiềm lực như dự án làm sạch sông Tô Lịch, sông Nhuệ, hay các dự án đường sắt đô thị…
Đối với vướng mắc GPMB, trong những năm qua, Hà Nội đã thực hiện 3 giải pháp: Thứ nhất, Thành phố đã giao toàn bộ công tác GPMB cho Chủ tịch UBND các quận, huyện, thị xã và trực tiếp Chủ tịch UBND Thành phố làm Trưởng ban chỉ đạo GPMB. Thứ hai, Thành phố đã tiến hành sắp xếp lại 36 BQL dự án xuống còn 5 BQL, mỗi Ban có phòng chuyên trách về vốn vay nước ngoài nên cán bộ cũng chuyên nghiệp hơn. Thứ ba, Thành phố tiếp tục đào tạo nâng cao năng lực cán bộ… nhờ đó khâu GPMB đã được đẩy nhanh tiến độ hơn giai đoạn trước.
Ghi nhận tinh thần chủ động, kiên quyết của thành phố Hà Nội trong quản lý và sử dụng nguồn vốn vay nước ngoài, Chủ nhiệm Ủy ban Tài chính - Ngân sách của Quốc hội Nguyễn Đức Hải đề nghị thành phố khẩn trương làm việc với các bộ ngành, cơ quan liên quan để kịp thời tháo gỡ khó khăn, vướng mắc.
Trong việc sử dụng vốn vay ODA để xây dựng cơ sở hạ tầng giao thông, ông Nguyễn Đức Hải đề nghị Hà Nội tập trung làm tốt công tác GPMB, triển khai dự án một cách đồng bộ, đảm bảo hòa hợp với lợi ích của người dân. Đồng thời, đoàn sẽ xem xét, tham mưu với Thường vụ Quốc hội các kiến nghị, đề xuất của thành phố để điều chỉnh, bổ sung những cơ chế, chính sách hợp lý, nhằm góp phần nâng cao hiệu quả từng chương trình, dự án đầu tư; nâng cao hiệu quả sử dụng các nguồn vốn vay ODA, vốn vay ưu đãi của nước ngoài trong thời gian tới.
Trước đó, sáng 2/8, đoàn giám sát của Ủy ban Thường vụ Quốc hội đã đi kiểm tra, giám sát tại hai dự án: Tuyến đường sắt đô thị thí điểm TP Hà Nội, đoạn Nhổn - Ga Hà Nội và tuyến đường sắt đô thị số 2, đoạn Nam Thăng Long - Trần Hưng Đạo.
